مقاومت آنتی‌بیوتیکی (AMR) در بیماری‌های تنفسی دام، به‌ویژه گاو، گوسفند و بز، مشکل جهانی در دامپزشکی است که درمان عفونت‌هایی مانند پنومونی و بیماری تنفسی گاوی (BRD) را دشوار می‌کند. این بیماری‌ها چندعاملی هستند و از تعامل پاتوژن‌های باکتریایی مانند مانهایمیا همولیتیکا (Mannheimia haemolytica)، پاستورلا مولتوسیدا (Pasteurella multocida) و انتروباکتر هورمایکئی (Enterobacter hormaechei) با ویروس‌ها و عوامل محیطی مانند حمل‌ونقل، تراکم بالا و تغییرات آب‌وهوایی ناشی می‌شوند. این عوامل سیستم ایمنی دام را تضعیف کرده و علائمی چون سرفه، تب، تنگی نفس و کاهش اشتها ایجاد می‌کنند. مقاومت آنتی‌بیوتیکی، به‌ویژه به بتالاکتام‌ها و آمینوگلیکوزیدها، به دلیل استفاده نادرست آنتی‌بیوتیک‌ها و عفونت‌های مختلط شدت می‌یابد. برای درمان پنومونی گوساله‌ها، مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها رایج است اما ترکیبات گیاهی با اثرات ضدباکتریایی و ایمونومدولاتوری، و سین‌بیوتیک‌ها با تغییر میکروبیوم تنفسی، به کاهش مصرف آنتی بیوتیک ها کمک می‌کنند. این بیماری‌ها تولید شیر، وزن و عملکرد دام را کاهش داده و هزینه‌های اقتصادی سنگینی تحمیل می‌کنند. پیشگیری شامل تقویت سیستم ایمنی، بهبود تهویه، تغذیه متعادل و آزمایش حساسیت است تا درمان هدفمند انجام شود.
عوامل زمینه ساز بیماری‌های تنفسی دام
مقاومت آنتی‌بیوتیکی در بیماری‌های تنفسی دام، به ویژه در گاو، گوسفند و بز، به عنوان یک چالش جهانی در دامپزشکی شناخته می‌شود. این پدیده زمانی رخ می‌دهد که پاتوژن‌های باکتریایی عامل عفونت‌های تنفسی، مانند پنومونی و بیماری تنفسی گاوی، در برابر آنتی‌بیوتیک‌های رایج مقاوم می‌شوند. بیماری‌های تنفسی اغلب چندعاملی هستند و شامل تعامل بین عوامل ویروسی، باکتریایی و محیطی می‌شوند. استرس‌های محیطی مانند حمل و نقل، تراکم بالا و تغییرات آب و هوایی، سیستم ایمنی دام را تضعیف کرده و اجازه می‌دهند پاتوژن‌های فرصت‌طلب مانند مانهمیا همولیتیکا و پاستورلا مولتیسیدا به ریه نفوذ کنند. این عفونت‌ها منجر به علائمی مانند تب، سرفه، تنگی نفس و کاهش اشتها می‌شوند و می‌توانند به مرگ‌ومیر بالا منجر گردند. در گوسفند و بز، پنومونی مانهیمیوزیس شایع است و اغلب با عفونت‌های ثانویه همراه می‌شود، در حالی که در گاو، بیماری تنفسی گاوی یک سندرم پیچیده است که عوامل باکتریایی نقش کلیدی در آن ایفا می‌کنند. مقاومت آنتی‌بیوتیکی درمان را دشوار می‌سازد و نیاز به رویکردهای مبتنی بر شواهد دارد.
علت سرفه گاو شیری:
پاتوژن‌های اصلی در بیماری‌های تنفسی دام شامل مانهیمیا همولیتیکا، پاستورلا مولتیسیدا و انتروباکتر هورمائچی هستند. مانهیمیا همولیتیکا، یک باکتری گرم منفی و فرصت‌طلب، اغلب از مجاری تنفسی فوقانی به ریه منتقل می‌شود و با تولید لوکوتوکسین (Leukotoxin) و لیپوپلی‌ساکارید، باعث آسیب بافتی، نکروز ایسکمیک(Ischemic necrosis) و التهاب فیبرینوز (Fibrinous inflammation) می‌گردد. سروتایپ‌های A1، A2 و A7 این باکتری در گوسفند و بز غالب هستند و از طریق روش‌های مولکولی مانند واکنش زنجیره‌ای پلیمراز بر اساس ژن Rpt2 شناسایی می‌شوند. پاستورلا مولتوسیدا، اغلب همراه با مانهیمیا همولیتیکا عمل می‌کند و سروتایپ A آن در عفونت‌های تنفسی شایع است. این باکتری‌ها می‌توانند در حیوانات ظاهراً سالم وجود داشته باشند اما تحت استرس فعال شوند. در گاو، انتروباکتر هورمائچی از کمپلکس باکتری های تنفسی جدا شده و با روش‌های مولکولی مانند توالی‌یابی ژن 16S rRNA تشخیص داده می‌شود. این باکتری مقاومت چنددارویی نشان می‌دهد و در عفونت‌های تنفسی ثانویه نقش دارد. سایر پاتوژن‌ها مانند هیستوفیلوس سومنی، مایکوپلاسما بوویس نیز درگیر هستند و اغلب عفونت‌های پلی‌میکروبیال ایجاد می‌کنند.
الگوهای مقاومت و حساسیت آنتی‌بیوتیکی
الگوهای مقاومت آنتی‌بیوتیکی در پاتوژن‌های تنفسی دام متنوع و نگران‌کننده است. در مانهیمیا همولیتیکا جدا شده از گوسفند و بز، مقاومت بالا به باسیتراسین و پنی‌سیلین مشاهده شده، در حالی که حساسیت کامل به جنتامایسین، کلرامفنیکل و سولفامتوکسازول وجود دارد. روش‌های ارزیابی مانند دیسک دیفیوژن و غلظت حداقل مهارکننده نشان می‌دهند که مقاومت چنددارویی در برخی ایزوله‌ها وجود ندارد، اما در پاستورلا مولتوسیدا، مقاومت به اکساسیلین، جنتامایسین و پنی‌سیلین بالا است و حساسیت به کلرامفنیکل و تتراسایکلین بیشتر دیده می‌شود. در گاو، اینتروباکتر هورمائچی مقاومت کامل به آموکسی‌سیلین و آمپی‌سیلین نشان می‌دهد و مقاومت متوسط به آمیکاسین و نالیدیکسیک اسید دارد، اما حساسیت بالا به آزیتروماسین، لووفلوکساسین و جنتامایسین بروز می‌کند. آنتی‌بیوگرام‌ها در گوسفند نشان‌دهنده حساسیت بیش از نود درصد به آنتی‌بیوتیک‌های لیبل‌دار برای درمان بیماری تنفسی گوسفندی هستند، به جز پنی‌سیلین که حساسیت پایینی دارد. در مجموع، مقاومت به کلاس‌های بتالاکتام و آمینوگلیکوزید شایع است و نیاز به آزمایش حساسیت برای انتخاب درمان را برجسته می‌سازد.
عوامل مؤثر در توسعه مقاومت و نقش عفونت‌های مختلط
توسعه مقاومت آنتی‌بیوتیکی بدلیل استفاده نامناسب و بیش از حد آنتی‌بیوتیک‌ها رخ می دهد. در پرورش دام، آنتی‌بیوتیک‌ها اغلب برای پیشگیری از عفونت‌های تنفسی استفاده می‌شوند، اما بدون آزمایش حساسیت، که این امر زمینه ساز ایجاد مقاومت است.
عفونت‌های مختلط باکتریایی-ویروسی، مانند ترکیب مانهیمیا همولیتیکا با ویروس‌های تنفسی، سیستم ایمنی را بیشتر تضعیف کرده و مقاومت را تشدید می‌کنند. عوامل محیطی مانند فصل‌های بارانی، حمل و نقل و وضعیت بدنی ضعیف دام نیز نقش دارند، زیرا این شرایط فرصت تکثیر پاتوژن‌ها را افزایش می‌دهند. در گوسفند و بز، عفونت‌های همزمان با مایکوپلاسما مقاومت را پیچیده‌تر می‌کند.
اثرات بر سلامت دام، اقتصاد و رویکرد یک‌سلامت
مقاومت آنتی‌بیوتیکی اثرات گسترده‌ای بر سلامت دام دارد. در گوسفند و بز، پنومونی مقاوم منجر به کاهش وزن، تولید شیر و نرخ بقا می‌شود، در حالی که در گاو، بیماری تنفسی مقاوم رشد را کند کرده و کیفیت لاشه را کاهش می‌دهد. این عفونت‌ها اغلب در حیوانات جوان‌تر و با وضعیت بدنی ضعیف شدیدتر هستند و می‌توانند به عفونت‌های تنفسی ثانویه منجر شوند. از منظر اقتصادی، زیان‌ها شامل هزینه‌های درمان، مرگ‌ومیر و کاهش بهره‌وری است. علاوه براین برخی پاتوژن‌ها زئونوتیک هستند و مقاومت می‌تواند به انسان منتقل شود. نظارت بر مقاومت از طریق آنتی‌بیوگرام‌ها الگوهای حساسیت را آشکار می‌کند و کمک به انتخاب درمان‌های مؤثر می‌نماید.
درمان عفونت ریه گوساله
درمان عفونت ریه (پنومونی) در گوساله‌ها اغلب با آنتی‌بیوتیک‌ها انجام می‌شود، اما ترکیبات گیاهی دارویی (فیتوژنیک‌ها) و سین‌بیوتیک‌ها (ترکیب پروبیوتیک و پری‌بیوتیک) به‌عنوان گزینه‌های جایگزین یا مکمل، اثربخشی نشان داده‌اند. این رویکردها با کاهش مقاومت آنتی‌بیوتیکی و بهبود ایمنی، مفید هستند. برخی ترکیبات گیاهی دارای اثرات ضدباکتریایی، ضدویروسی، ضدالتهابی و ایمونومدولاتوری هستند و مکانیسم عمل آن ها فعال‌سازی ماکروفاژها و سلول‌های(Natural killer cells) NK، کاهش سیتوکین‌های التهابی مانند TNF-α، و اختلال غشای باکتریایی پاتوژن‌هایی مثل Mannheimia haemolytica، بهبود پاسخ ایمنی، آنتی‌اکسیدانی و مهار آنزیم‌های میکروبی می باشد.
داروی صددرصد گیاهی ایمونواکینامول به‌صورت همزمان موجب تقویت سیستم ایمنی و بهبود عفونت‌های تنفسی می‌شود. ترکیبات موثر آن با تعدیل سیستم ایمنی سلولی و هومورال بخصوص پس از واکسیناسیون، نقش مؤثری در ارتقاء ایمنی عمومی و افزایش کارآیی واکسن ها ایفا می‌کند. بعضی ترکیبات موجود در این دارو به عنوان موکولیتیک و اکسپکتورانت (خلط آور) عمل کرده و با تحریک حرکت مژک های دستگاه تنفس و رقیق کردن خلط و کمک به دفع آن از مجاری تنفسی، موجب باز شدن بینی، نای و برونش ها، راحتی تنفس، افزایش ظرفیت ریوی و بهبود سریع تر حیوان می گردند، از این رو در بهبود سرفه، برونشیت و تقویت ظرفیت تنفسی موثر است.
برای اطلاعات بیشتر در مورد محلول گیاهی ایمونواکینامول اینجا کلیک کنید
برای خرید محلول گیاهی ایمونواکینامول اینجا کلیک کنید
سین‌بیوتیک‌ها میکروبیوتای تنفسی را تغییر می‌دهند و مقاومت به پاتوژن‌ها را افزایش می‌دهند. مکانیسم عمل آنها بهبود جمعیت سودمند میکروبی و کاهش شمار و تنوع پاتوژن‌هاست و پتانسیل پیشگیری از بیماری تنفسی گاوی و کاهش نیاز به آنتی‌بیوتیک درمانی را دارند. سین بیوتیک MLC با دارا بودن سویه باکتری لاکتیک اسید بسیار مقاوم به شرایط اسیدی دستگاه گوارش توانایی جایگزینی در شمار بسیار بالایی را در روده و مخاطات تنفسی داشته و در کنار پری بیوتیک موجود در محصول بصورت سینرژیستیک موجب تقویت ایمنی موضعی و عمومی بدن حیوان می گردند.
برای اطلاعات بیشتر در مورد سین بیوتیک MLC اینجا کلیک کنید
برای خرید سین بیوتیک MLC اینجا کلیک کنید
استراتژی‌های مدیریتی و پیشگیری از مقاومت
مدیریت مقاومت نیازمند رویکردهای یکپارچه است. شناسایی دقیق پاتوژن‌ها از طریق روش‌های مولکولی و بیوشیمیایی برای درمان هدفمند ضروری است. تقویت سیستم ایمنی علیه پاتوژن‌های اصلی مانند مانهیمیا همولیتیکا وابستگی به آنتی‌بیوتیک‌ها را کاهش می‌دهد. بهبود شرایط پرورش، شامل تهویه مناسب، تغذیه متعادل و کاهش استرس، شیوع بیماری را پایین می‌آورد. استفاده محتاطانه از آنتی‌بیوتیک‌ها بر اساس آزمایش‌های حساسیت کلیدی است. نظارت مداوم بر الگوهای مقاومت از طریق سیستم‌های جمع‌آوری داده، مانند آنتی‌بیوگرام‌ها، روندها را پیگیری می‌کند.
