کوکسیدیوز چیست؟
کوکسیدیوز (Coccidiosis) یک بیماری خطرناک انگلی است که در حیواناتی مثل مرغ بسیار شایع است. در صورت عدم درمان به موقع و صحیح می تواند موجب مرگ گله و آسیب فراوان به کسب و کار مرغداران شود. از داروهای ضدکوکسیدیوز برای جلوگیری از گسترش بیماری و درمان استفاده می شود. اگر پیشگیری بیماری به درستی انجام شود از ضرر اقتصادی فراوانی که در بر دارد، جلوگیری خواهد شد.
ضد کوکسیدیوز ها به چند دسته تقسیم می شوند؟
به طور کلی به چهار دسته اصلی تقسیم می‌شوند که عبارتند از:
- یونوفورها مانند موننسین، سالینومایسین
- ترکیبات شیمیایی سنتتیک مانند آمپرولیوم، دیکلازوریل
- ضدکوکسیدیوزهای گیاهی مثل کوکسی فیت و کوکسی فیت ال (ضدکوکسیدیوز محلول در آب)
- محصولات نوین مانند نانوذرات، پروبیوتیک‌ها و واکسن‌ها
کوکسیدیوز در حیوانات بیشتر در طیور(مرغ و بوقلمون)، گربه‌ها، پرندگان، سگ‌ها، خرگوش‌ها، گاو و سایر دام‌ها و جوندگان رخ می‌دهد. این بیماری که حیوانات را آلوده می کند شامل انگل هایی از جنس های زیر می باشد.
- آیمریا (Eimeria):
آیمریا (Eimeria) یک انگل تک‌سلولی و درون‌سلولی اجباری است که در دستگاه گوارش حیوانات مختلف، به‌ویژه طیوری از جمله مرغ و بوقلمون و دام‌ها، زندگی و تکثیر میکند. این انگل با اسهال، کاهش وزن، بی‌اشتهایی و در موارد شدید مرگ همراه است. آلودگی معمولاً از طریق بلعیدن اووسیست‌ها مقاوم انگل از محیط آلوده، مانند خوراک یا آب، رخ می‌دهد.
آیمریا گونه‌های متعددی دارد که هر یک فقط به میزبان خاصی حمله می‌کنند و در بخشی مشخص از روده آن میزبان مستقر می‌شوند. کنترل و پیشگیری از این انگل بیشتر از طریق رعایت بهداشت محیط، مدیریت مناسب تغذیه، و در صورت لزوم استفاده از داروهای ضدکوکسیدیوز انجام می‌گیرد.
- هاموندی (Hammondia)
یک انگل تک‌سلولی است که از دسته آلوئول‌ها (نوعی از موجودات تک‌سلولی) به شمار می‌آید. این انگل برای ادامه چرخه زندگی خود نیاز به بیش از یک میزبان دارد. به همین دلیل به آن «هتروکسنوس اجباری» گفته میشود. میزبان نهایی آن گربه‌های اهلی هستند، یعنی تنها در بدن گربه‌ها می‌تواند چرخه زندگی خود را کامل نموده و تولید مثل انجام دهد.
هنگامی که انگل در بدن میزبان میانی (مانند جوندگان یا سایر حیوانات) قرار می‌گیرد، معمولاً درون سلول‌های عضلات اسکلتی (عضلاتی که به اراده ما حرکت می‌کنند، مانند عضلات پا و بازو) مستقر شده و به شکل کیست‌های درون‌سلولی در می‌آید. این کیست‌ها به انگل اجازه می‌دهند تا در بافت زنده باقی بماند تا زمانی که میزبان توسط گربه خورده شود و چرخه زندگی انگل در بدن گربه ادامه یابد.
- ایزوسپورا (Isospora)
ایزوسپورا سویه ای از انگل های داخلی در زیر کلاس کوکسیدیوز است. این بیماری مسئول بیماری ایزوسپوریازیس است که باعث اسهال حاد و غیر خونی در افراد دارای نقص ایمنی می شود.
- نئوسپورا (Neospora)
نئوسپورا یک انگل تک‌سلولی است که در دام‌ها و حیوانات خانگی دیده میشود. این انگل تا سال ۱۹۸۴ شناخته نشده بود، تا اینکه نخستین بار در کشور نروژ و در بدن سگ‌ها شناسایی شد. بیماری ناشی از این انگل، که به آن نئوسپروزیس گفته میشود، در سراسر جهان مشاهده شده و شیوع دارد. این بیماری می‌تواند در گاوها موجب سقط جنین و در حیوانات خانگی مانند سگ‌ها باعث فلج شدن شود. این بیماری مهلک باعث کاهش وزن و تلفات شدید در مرغداری ها و مزارع پرورش طیور می شود و قطعا ضرر بسیار زیادی به دامپروران تمام جهان میزند.
کوکسیدیوز در طیور
کوکسیدیوز یک بیماری تک یاخته (تک سلولی) می باشد که ضرر فراوانی به صنعت پرورش مرغ و بوقلمون زده است. این بیماری کشنده است و باعث اسهال، کاهش وزن و کاهش تولید در طیور می شود. پیشگیری کلیدی است و با استفاده از داروهای ضدکوکسیدیوز یا واکسیناسیون به دست می آید. تشخیص از طریق آزمایش فلوتاسیون مدفوع برای شناسایی اووسیست‌ها (فرم عفونی انگل) انجام میشود که معمولاً همراه با یافته‌های مشخصه در کالبدگشایی تلفات است.
در ادامه به 5 علت شیوع کوکسیدیوز در طیور اشاره می کنیم:
- سیستم پرورش متراکم:
محیط‌های پرورشی مانند مرغداری‌های صنعتی با تراکم بالا، شرایط ایده‌آلی برای انتقال سریع اووسیست‌های کوکسیدیا فراهم می‌کنند. تماس نزدیک پرندگان و آلودگی بستر، آب و دان به مدفوع، شیوع بیماری را تسهیل میکند.
- مقاومت اووسیست ها:
اووسیست های انگل به دلیل ساختار دیواره ضخیم و مقاوم، توانایی بالایی برای بقا در محیط دارند. این اووسیست ها میتوانند در برابر شرایط نامساعد مانند خشکی، دمای متغیر و حتی برخی ضدعفونی کننده ها مقاومت کنند و برای ماهها در بستر مرغداریها زنده بمانند. این ویژگی باعث گسترش آسان کوکسیدیوز در گله های طیور شده و کنترل بیماری را دشوار میکند.
- ضعف سیستم ایمنی جوجه‌ها:
ضعف سیستم ایمنی در طیور یکی از عوامل کلیدی در افزایش حساسیت به بیماری کوکسیدیوز محسوب میشود، زیرا سیستم دفاعی ضعیف توانایی کافی برای مقابله با انگل آیمریا را ندارد. جوجه‌های جوان سیستم ایمنی تکامل‌نیافته‌ای دارند و در برابر کوکسیدیوز آسیب‌پذیرتر هستند. عواملی مانند استرس، سوءتغذیه، بیماریهای زمینهای و مدیریت نامناسب پرورش میتوانند ایمنی پرنده را تضعیف کنند و مسیر را برای تکثیر سریع اووسیست ها در روده هموار سازند. همچنین، جوجه های جوان که سیستم ایمنی تکامل نیافته ای دارند، بیشتر در معرض عفونت های شدید و تلفات ناشی از کوکسیدیوز قرار میگیرند. به همین دلیل تقویت سیستم ایمنی و کاهش عوامل استرس زا، نقش مهمی در پیشگیری از این بیماری ایفا میکند.
برای اطلاعات بیشتر داروی ضداسترس طیور نوروکالم اینجا را کلیک کنید و برای خرید محصول از این قسمت اقدام کنید.
برای اطلاعات بیشتر داروی تقویت ایمنی طیور ایمونوپروپوفیت اینجا را کلیک کنید و برای خرید محصول از این قسمت اقدام کنید.
- تنوع گونه‌های کوکسیدیا:
چندین گونه از آیمریا (مثل اسروولینا (E. acervulina)، تنلا (E. tenella)، نکاتریکس (E. necatrix)، ماکزیما (E. maxima)، برونتی (E. brunetti)، میتیس (E. mitis) و پراکوکس (E. praecox)) وجود دارد و باعث می شود کنترل بیماری دشوار شود.
- محیط نگهداری نامناسب:
عدم توجه به بهداشت، ضدعفونی ناکافی سالن‌ها، تهویه ضعیف و رطوبت بالا در بستر، بقای اووسیست‌ها را افزایش می‌دهد.
کوکسیدیوز در کشور های پیشرفته
روش‌های درمان و کنترل در لندن (انگلستان): انگلستان به‌دلیل مقررات سختگیرانه اتحادیه اروپا در مورد آنتی‌بیوتیک‌ها و ضدکوکسیدیوزهای شیمیایی، بیشتر بر واکسیناسیون، مدیریت فارم و جایگزین‌های طبیعی تمرکز دارد. آنها از واکسن هایی استفاده می کنند که حاوی اوسیست های ضعیف شده هستند. بر اساس تحقیقات سال 2025 در کشور بریتانیا آنها از نانوذرات حاوی ترکیبات ضدکوکسیدیوز برای هدف‌گیری دقیق‌تر انگل استفاده می کنند.
روش‌های درمان و کنترل در آمریکا: به‌دلیل صنعت پرورش طیور بسیار گسترده، ترکیبی از داروهای طبیعی، واکسن‌ها و مدیریت پیشرفته را به‌کار می‌برد. آمریکا در استفاده از هوش مصنوعی، واکسن‌های mRNA و داروهای جدید پیشرو است. انگلستان در جایگزین‌های طبیعی، واکسن‌های ایمن‌تر و فناوری‌های زیست‌محور (مثل نانوذرات) قوی‌تر عمل میکند. به‌طور کلی، آمریکا منابع تحقیقاتی بیشتری دارد، اما اروپا (از جمله لندن) در کاهش وابستگی به داروهای شیمیایی موفق‌تر است.
ضد کوکسیدیوز گیاهی
استفاده از ضدکوکسیدیوز گیاهی موثرترین راه برای جلوگیری از بیماری است. ضدکوکسیدیوزهای گیاهی محدودیت مصرف و مسمومیت ایجاد نمی کنند. از طرفی باعث ایجاد مقاومت های دارویی نمی شوند.
برای اطلاعات بیشتر از داروهای ضد کوکسیدیوز کوکسی فیت و کوکسی فیت ال کلیک کنید
برای خرید ضدکوکسیدیوز کوکسی فیت یا کوکسی فیت ال می توانید اینجا را کلیک کنید
داروهای ضدکوکسیدیوز شیمیایی به دو گروه اصلی یونوفورها (مانند موننسین و سالینومایسین) و شیمیایی‌های سنتتیک (مانند آمپرولیوم و دیکلازوریل) تقسیم می‌شوند. یونوفورها با اختلال در تعادل یونی انگل، آن را از بین می‌برند، درحالی که ترکیبات سنتتیک با مهار متابولیسم کوکسیدیا اثر می‌کنند. استفاده صحیح از این داروها برای جلوگیری از مقاومت دارویی و حفظ سلامت گله ضروری است.
لیست تمام دارو هایی که برای این بیماری استفاده می شود شامل:
- داروهای یونوفوره (Ionophores)
- موننسین (Monensin)
- ناراسین (Narasin)
- سالینومایسین (Salinomycin)
- لازالوسید (Lasalocid)
- مادورامایسین (Maduramycin)
- سمدورامایسین (Semduramycin)
- داروهای سنتتیک (شیمیایی)
- آمپرولیوم (Amprolium)
- دکوکوئینات (Decoquinate)
- دیکلازوریل (Diclazuril)
- هالوفوژینون (Halofuginone)
- نیکاربازین (Nicarbazin)
- روبدینین (Robenidine)
- کلوپیدول (Clopidol)
- تولترازوریل (Toltrazuril)
- نکوئینات (Nequinate)
- اتوپابات (Ethopabate)
- واکسن ها: همچنین واکسن‌های ضد کوکسیدیوز شامل اووسیست‌های زنده ضعیف‌شده یا غیربیماری‌زای آیمریا (Eimeria) هستند که برای ایجاد ایمنی در پرندگان استفاده می‌شوند. این واکسن‌ها معمولاً در جوجه‌های یکروزه یا طیور جوان به‌صورت خوراکی یا اسپری مصرف شده و با تحریک سیستم ایمنی، از ابتلای شدید به کوکسیدیوز جلوگیری می‌کنند.
الف) واکسن‌های زنده (Virulent)
ب) واکسن‌های تضعیف‌شده (Attenuated)
