بیماری سفیدک، لکه سفید یا ایک (Ich) یکی از رایج ترین بیماری های ماهی های آب شیرین و مشکلی بزرگ برای تولیدکنندگان ماهیان پرورشی و آکواریومی در سراسر جهان است. این بیماری از دسته بیماری های انگلی است و بعد از دستکاری بی جای ماهی، جدال ماهیان درون آکواریوم و یا با تغییرات ناگهانی دمایی به ویژه شوک سرمایی رخ می دهد.
اگر به بدن ماهی مبتلا به بیماری سفیدک با دقت نگاه کنید، ظاهر بیماری درست مانند این است که بر سطح بدن، آبشش ها و باله های ماهی نمک های درشت سفید پاشیده باشید. ماهی در این حالت کلافه است، از خوردن غذا امتناع میکند و خود را بر اشیاء موجود در آکواریوم میکشد. رفته رفته آن نمک های ریز از نظر اندازه بزرگتر میشوند و اوضاع ماهی رو به وخامت میگذارد تا جایی که در صورت عدم درمان، ممکن است منجر به مرگ شود.
در این مقاله قصد داریم عامل ایجاد بیماری سفیدک، علائم درگیری با آن، درمان قطعی و روش های پیشگیری را مورد بررسی قرار دهیم.
چرخه ی زندگی عامل ایجاد بیماری سفیدک ماهی
بیماری سفیدک توسط انگل تک یاخته و مژه داری به نام ایکتیوفتیریوس مولتی فیلیس ایجاد می شود. اگرچه این انگل چرخه ی زندگی پیچیده ای دارد اما فهم دقیق این چرخه، ارتباط مستقیمی با توانایی ما در درمان انگل دارد.
به طور کلی ایکتیوفتیریوس در طول چرخه ی زندگی خود سه شکل دارد:
- تروفونت: این مرحله همان مرحله ایست که روی بدن ماهی سپری میشود. تروفونت به لایه‌های خارجی نازک (اپیتلیوم) پوست و آبشش‌های ماهی میزبان حمله میکند و از آن بافت‌ها تغذیه میکند. متاسفانه از آنجایی که تروفونت توسط بافت پوششی و مخاط ماهی پوشانده شده است، از درمان شیمیایی محافظت می شود. هنگامی که تروفونت بالغ شد، تغذیه هم متوقف می شود، ماهی را ترک می کند و به تومونت تبدیل می شود.
- اندازه ی انگل در فرم بالغ خود میتواند به نزدیک 2 میلی متر هم برسد و از معدود انگل هاییست که با چشم غیر مسلح نیز دیده میشود.
- تومونت: فرم آزادی است که در محیط تولید مثل میکند. در واقع تومونت به سرعت یک لایه ی خارجی با دیواره ژلاتینی ترشح می کند که به آن اجازه می دهد به سطوح موجود در محیط بچسبد. این انگل سرعت تقسیم بالایی دارد و طی 10 بار تقسیم، تا 1024 انگل دختری جدید (تومیت) در یک کیست منفرد تشکیل میدهد.
- همانطور که گفته شد تومیت ها در کیستی با دیواره ژلاتینی قرار دارند و همین هم آن ها را از درمان های شیمیایی مصون نگه میدارند.
- ترونت عفونی: ترونت قابلیت شنا دارد و ماهی های جدید را بیمار میکند. ایکتیوفتیریوس انگل اجباری ماهی است، به این معنی که نمیتواند خارج از بدن ماهی به زندگی خود ادامه دهد. بنابراین ترونت ها تنها دو روز فرصت دارند تا میزبان جدیدی برای خود پیدا کنند و این چرخه را ادامه دهند.
- در چرخه ی زندگی این ماهی تنها همین مرحله است که محافظت نشده و بنابراین به مواد شیمیایی بسیار حساس است.
علائم بیماری سفیدک در ماهی
- لکه های سفید کوچک روی بدن یا باله های ماهی مشاهده میشود. دقت کنید که لکه‌های سفید ممکن است در ماهی‌هایی که رنگشان سفید یا کم‌رنگ است، آشکار نباشد.
- فلشینگ ماهی، یا استفاده از اشیاء موجود در محیط خود برای خاراندن سطح بدن
- کبودی یا از بین رفتن فلس ها به صورت ثانویه و متعاقب فلشینگ
- بی حالی
- افزایش تلاش تنفسی
- مرگ ناگهانی (که می تواند چندین ماهی در یک آکواریوم باشد) به ویژه در ماهیانی که صرفاً آبششان درگیر است.
- رنگ پریدگی و تورم آبشش ها.
تشخیص بیماری سفیدک در ماهی
هرگز نباید صرفاً با دیدن لکه های سفید تشخیص قطعی داد. بهتر است این کار را به عهده ی دامپزشک بگذارید زیرا سایر بیماری ها نیز ممکن است ظاهر مشابهی با سفیدک داشته باشند. دامپزشک شما با بررسی و نمونه برداری از آبشش یا پوست و با کمک میکروسکوپ نوری بیماری دقیق را تشخیص میدهد.
درمان بیماری سفیدک ماهی
بیماری سفیدک یک وضعیت اورژانسی است که نیاز به درمان فوری دارد بنابراین بلافاصله بعد از تشخیص درمان را شروع کنید.
کنترل این انگل به دلیل چرخه زندگی پیچیده، مراحل محافظت شده متعدد و تعداد زیاد تومیت ممکن است دشوار باشد. بنابر این صبور باشید و دست از درمان بر ندارید.
برای درمان ترونت های آزاد که به درمان دارویی حساس اند از پودر مخلوط در خوراک کوکسی فیت استفاده کنید. این پودر مخلوطی از گیاهان آرتمیزیا آنوآ، جفت بلوط و سیر است که با طبیعت ماهیان سازگار بوده و بدون ایجاد عوارض و تداخل، درمان ماهیان مبتلا به بیماری سفیدک را تسریع میکند.
آرتمیزینین مهمترین ترکیب موثره موجود در آرتمیزیای این دارو بوده که اثرات ضد انگلی قوی دارد. آرتمیزینین با تخریب کمپلکس های پروکساید سبب تشکیل رادیکال های آزاد و در نتیجه ایجاد استرس های اکسیداتیو در انگل می گردد.
برای اطلاعات بیشتر اینجا کلیک کنید.
برای خرید محصول اینجا کلیک کنید.
برای استفاده از داروهای شیمیایی با دامپزشک مشورت کنید چرا که دوز مصرفی آن ها مهم است و ممکن است گونه های مختلف به یک میزان آن را تحمل نکنند.
بسیاری توصیه می کنند برای مقابله با این انگل دمای آب را افزایش دهید. متأسفانه، با انجام این کار، ممکن است به ماهی‌های خود استرس وارد کنید، بنابراین مطمئن شوید که ماهی شما از گونه‌هایی است که می‌توانند دمای بالاتر را تحمل کند.
