حیوانات خانگی مانند سگ و گربه می‌توانند همراهان خوبی برای ما باشند؛ اما گاهی اوقات همین موجوداتِ دوست‌داشتنی ممکن است باعث بروز مشکلات تنفسی در خودشان یا واکنش‌های حساسیتی شوند. حساسیت‌های محیطی یا تنفسی در حیوانات میتواند کیفیت زندگی آن‌ها را تحت تاثیر قرار دهد و چالش‌هایی برای صاحب حیوان ایجاد کند. در این مقاله، ابتدا به چیستی حساسیت تنفسی حیوانات می‌پردازیم، سپس علائم، تشخیص، درمان و راهکارهای عملی کاهش مواجهه را بررسی می‌کنیم.
حساسیت تنفسی در سگ و گربه
حساسیت تنفسی (یا آلرژی تنفسی) در حیوانات زمانی شکل می‌گیرد که دستگاه ایمنی حیوان به ماده‌ای بی‌خطر (آلرژن) حساس شود و واکنشی غیرطبیعی ایجاد کند. این وضعیت در انسان‌ها به عنوان آسم، رینیت آلرژیک و غیره شناخته میشود، اما در حیوانات نیز اتفاق می‌افتد.
در سگ‌ها، اصطلاح «برونشیت آلرژیک» اغلب به جای آسم استفاده میشود، زیرا حیوان به چیزی در محیط تنفسی حساسیت نشان می‌دهد که باعث التهاب راه هوایی میشود
در گربه‌ها، اصطلاحات «آسم گربه‌ای» یا «برونشیت گربه‌ای» به کار می‌روند و اغلب هر دو جزء یک طیف در نظر گرفته می‌شوند.
در هر دو حیوان، پوست نیز میتواند درگیر باشد، به این معنی که حساسیت تنفسی ممکن است همراه با حساسیت پوستی یا خارش ظاهر شود، زیرا حیوان هنگام تنفس یا تماس با آلرژن‌ها ممکن است قسمت‌هایی از بدنش در تماس با آن آلرژن قرار گیرد.
علل آلرژی تنفسی حیوانات خانگی
در حیوانات، چند گروه از آلرژن‌ها بیشترین نقش را در بروز حساسیت‌های تنفسی دارند:
- ذرات معلق در هوا (گرد و غبار، گرده گیاهان، کپک‌ها و قارچ‌ها)
ذرات گرد و غبار و عوامل قارچی مانند کپک ممکن است به داخل دستگاه تنفسی حیوان وارد شوند و تحریک ایجاد کنند.
همچنین گرده‌ی درختان، علف‌ها و علف هرزها از جمله آلرژن‌های فصلی‌اند که می‌توانند حساسیت فصلی در حیوانات تحریک کنند. ذرات و آلودگی‌های موجود روی پوست و موی حیوانات
حیوانات خودشان ممکن است حامل آلرژن شوند مثلاً ذرات گرد و خاک یا گرده که روی پوست یا موهایشان می‌نشیند. به ویژه گربه‌ها، چون آلرژن‌های گربه در پوست، مو و بزاق قرار دارند. - حیوانات و خود حیوان
اگر حیوان در معرض حساسیت نسبت به خودش یا سایر حیوانات باشد به عنوان مثال، حساسیت به بزاق یا ادرار حیوان ممکن است تحریک ایجاد شود. - مواد شیمیایی محیطی، عطرها، دئودورانت‌ها و پاک‌کننده‌ها
محصولات آرایشی، عطرها، اسپری‌های معطر و پاک‌کننده‌های شیمیایی می‌توانند برای حیواناتی که حساس‌اند تحریک‌کننده باشند. همچنین دود سیگار یا آتش‌های چوبی و ذغال می‌توانند وضعیت حیوان را تشدید کنند.
علائم حساسیت تنفسی در حیوانات خانگی
علائم حساسیت تنفسی در سگ و گربه ممکن است شبیه علائم سایر مشکلات تنفسی ظاهر شوند، بنابراین تشخیص دقیق اهمیت دارد. این علائم می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- سرفه خشک، غالباً مکرر
- خس‌خس سینه یا صدای تنفسی شنیدنی
- نفس نفس زدن
- بازشدن سوراخ های بینی (در گربه بعضاً دیده میشود)
- کشیدن گردن هنگام سرفه کردن
- بی اشتهایی یا کاهش وزن (در موارد مزمن)
- خستگی و کاهش فعالیت
- علائم پوستی همزمان مثل خارش پوست، قرمزی یا جوش
- ترشحات چشمی یا بینی (اگر همراه با آلرژی بینی باشد)
در سگ‌ها، گاهی به جای «آسم» اصطلاح «برونشیت آلرژیک» بکار می‌رود چون عامل تحریک‌کننده غالباً محیطی است.
تشخیص آلرژی سگ و گربه
برای تشخیص حساسیت تنفسی در حیوانات، دامپزشک معمولاً ترکیبی از روش‌ها را استفاده می‌کند:
معاینه فیزیکی کامل
دامپزشک به صدای تنفس گوش می‌دهد و نشانه‌های ظاهری را بررسی می‌کند.
عکس‌برداری و رادیوگرافی قفسه‌سینه
برای بررسی تغییرات در ریه‌ها یا مجاری هوایی ممکن است از اشعه ایکس استفاده شود.
آزمایش خون و تست‌های ایمنی
اندازه گیری ایمنی عمومی و سطح ائوزینوفیل‌ها (نوعی گلبول سفید)
ممکن است تست‌های حساسیت (Allergy testing) مانند تزریق پوستی یا آزمایش خون برای شناسایی آلرژن‌های خاص به کار روند.
بررسی عملکرد ریه (در موارد پیشرفته)
ممکن است تست عملکرد ریوی در مراکز تخصصی انجام شود تا محدودیت در عبور هوا سنجیده شود.
حذف و مواجهه کنترل شده
به عنوان بخشی از تشخیص، گاهی حیوان را در محیطی با آلرژن کم نگه می‌دارند و سپس آلرژن‌های مشکوک را به تدریج معرفی می‌کنند تا واکنش بررسی شود.
تشخیص دقیق مهم است چون سایر بیماری‌های تنفسی مانند عفونت‌های ویروسی، باکتریایی، تومور و بیماری‌های قلبی ممکن است علائم مشابهی نشان دهند.
درمان حساسیت تنفسی حیوانات خانگی
پس از تشخیص، هدف اصلی درمان کاهش التهاب، تسکین دستگاه تنفسی و پیشگیری از عود علائم است. در ادامه روش‌های معمول درمان را بررسی می‌کنیم:
کاهش مواجهه با آلرژن‌ها (مدیریت محیطی)
استفاده از فیلترهای هوا در خانه، تمیزکاری منظم با جارو برقی مجهز به فیلتر ، جلوگیری از ورود حیوان به اتاق خواب،حمام دادن مرتب حیوان (در سگ بیشتر امکان‌پذیر است) تا گرد و غبار و آلرژن‌ها از سطح بدن پاک شوند ، حذف عطرها، اسپری‌ها، مواد معطر و پاک‌کننده‌های قوی، جلوگیری از دود سیگار یا سوخت‌های چوبی در محیط داخلی، کنترل رطوبت و تهویه مناسب در منزل، استفاده از فرش‌ها و اثاثیه‌ای که گرد و غبار جذب نکنند
داروهای ضد التهابی و آرامبخش تنفسی
- کورتیکواستروئیدهای استنشاقی یا خوراکی برای کاهش التهاب مجاری تنفسی
- برونکودیلاتورها (گشادکننده‌های مجاری تنفسی) برای کمک به تنفس
- داروهای ضد هیستامین در برخی موارد (البته مصرف آن‌ها در حیوانات باید با دقت و طبق دستور دامپزشک باشد)
- داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (در موارد خاص و کوتاه‌مدت)
- قطره های خوراکی گیاهی: استفاده از داروهای گیاهی خوراکی مثل قطره گیاهی ایمونواکینامول (Immunoechinamol) میتواند عوارض ناشی از حساسیت های تنفسی را به شکل چشمگیری کاهش دهد.
برای اطلاعات بیشتر ایمونواکینامول اینجا کلیک کنید.
برای خرید ایمونواکینامول اینجا کلیک کنید.
اکینامول با بهره گیری از ترکیبات موثره گیاهان دارویی مانند اکیناسه و آویشن باغی، به صورت همزمان موجب تقویت سیستم ایمنی و تنفسی می شود.اکیناسه به واسطه تحریک ایمنی سلولی موجب تقویت پاسخ ایمنی در برابر عوامل بیماری زا می شود.همچنین تیمول و کارواکرول موجود در دارو به عنوان موکولیتیک و خلط آور عمل کرده و با تحریک حرکت مژک های دستگاه تنفس و رقیق کردن خلط موجب تسهیل در خروج ترشحات تنفسی میشود و در بهبود اسپاسم های تنفسی و برونشیت و سرفه بسیار موثر است.
چالش‌ها و نکات عملی
- یکی از چالش‌های اصلی این است که حیوان ممکن است چند آلرژن همزمان داشته باشد، که باعث میشود کنترل کامل علائم دشوار باشد.
- حیوانات با شدت حساسیت متفاوتی دارند؛ بعضی با مقدار کم آلرژن تحریک می‌شوند و بعضی نیاز به مواجهه قوی‌تر دارند.
- درمان ممکن است نیاز به زمان داشته باشد تا تأثیر کامل آن مشخص شود — کنترل کامل ممکن است غیرممکن باشد، اما می‌توان کیفیت زندگی حیوان را بهبود بخشید.
- در مورد گربه، گاهی تشخیص بین برونشیت و آسم ممکن است دشوار باشد، و درمان باید با احتیاط بیشتری صورت گیرد.
- استفاده از داروها باید حتماً تحت نظارت دامپزشک باشد، چون برخی داروها ممکن است عوارض جانبی داشته باشند.
نتیجه‌گیری و توصیه‌ها برای صاحب حیوان
حساسیت‌های تنفسی در سگ و گربه می‌توانند باعث مشکلات جدی تنفسی، کاهش کیفیت زندگی و حتی عوارض ثانویه شوند. اما با تشخیص به موقع، درمان مناسب و مدیریت محیطی می‌توان این شرایط را کنترل کرد. در صورت مشاهده سرفه خشک، تغییر در تنفس، ضعف یا خستگی در حیوان، سریعاً به دامپزشک مراجعه کنید. محیط خانه را تمیز و عاری از گرد و غبار نگه‌دار، از فیلتر هوا استفاده کن و از استفاده از مواد معطر قوی خودداری کنید.
