بیماری پاستورلوز یا وبای طیور؛ از علت تا درمان

بیماری وبای طیور یا fowl cholera یک بیماری باکتریایی واگیردار در پرندگان است که توسط باکتری پاستورلا مولتوسیدا (Pasteurella multocida) ایجاد می‌شود و می‌تواند در مرغ، بوقلمون، غاز، اردک و پرندگان وحشی رخ دهد. در حالت حاد، این بیماری باعث افزایش نرخ مرگ و میر می‌شود. در حالت مزمن، ممکن است باعث لنگش، تورم (در مرغ‌ها) و پنومونی (در بوقلمون‌ها) شود؛ با این حال، پرندگان می‌توانند به‌صورت پنهان و بدون علامت حامل این باکتری باشند.

بیماری پاستورلوز پرندگان اهلی و وحشی را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری معمولاً با شروع ناگهانی با میزان بالای بیماری‌زایی و مرگ و میر بروز می‌کند، اما عفونت‌های مزمن بدون علامت نیز ممکن است رخ دهند.

علت‌شناسی و انتقال بیماری وبای مرغی

عامل وبای پرنده باکتری پاستورلا مولتوسیدا Pasteurella multocida است. پرندگانی که مبتلا هستند اما هیچ علامتی ندارند مهم ترین منابع انتقال این بیماری هستند. انتقال این بیماری از طریق ترشحات دهان، بینی و چشم، تماس با لاشه‌ها و تجهیزات آلوده رخ می‌دهد.

علائم پاستورلوز طیور

علائم بالینی بیماری پاستورلوز طیور بسیار متفاوت است و به گونه پرنده، سن، و سیر بیماری بستگی دارد. در نوع حاد این بیماری، معمولاً اولین نشانه بیماری، مشاهده تعداد زیادی پرنده مرده بدون علائم قبلی است. نرخ مرگ و میر اغلب به‌سرعت افزایش می‌یابد.

علائم بیماری پاستورلوز حاد: مرگ ناگهانی، بی‌حالی، بی‌اشتهایی، پرهای ژولیده، اسهال و افزایش تعداد تنفس.

“پنومونی یا ذات‌الریه در بوقلمون‌های مبتلا به آبله طیور بسیار شایع است.”

در موارد طولانی‌تر، در پاستورلوز مزمن، علائم بالینی و ضایعات عمدتاً مربوط به عفونت‌های موضعی در صورت، مفاصل، تاندون‌ها و پنجه‌ها هستند، که اغلب به‌دلیل تجمع ترشحات متورم می‌شوند. ممکن است لنگش، التهاب چشم و التهاب حلق نیز مشاهده شود.

علائم بیماری پاستورلوز مزمن: تورم مفاصل، ریش،تاج و پاها، التهاب چشم و حلق و ضایعات مزمن در اندام‌ها.

ویژگی لاشه‌های تلف شده ازبیماری وبای طیور

در لاشه های تلف شده در اثر این بیماری با توجه به نوع درگیری (حاد یا مزمن) موارد زیر مشاهده می‌شود:

در اشکال حاد : تورم عمومی لاشه، بزرگ شدن کبد و طحال، خونریزی‌های نقطه‌ای و کبودشکل اندام‌ها.
در اشکال مزمن: ضایعات گسترده در مسیر‌های تنفسی، چشم، التهاب مفاصل و التهاب تخمدان‌ها.

تشخیص بیماری وبای طیور

تشخیص اولیه این بیماری با مشاهده‌ی علائم و بررسی تاریخچه طیور صورت می‌گیرد. اما برای تشخیص قطعی این بیماری با توجه به باکتریایی بودن ماهیت این بیماری انجام تست‌های آزمایشگاهی از جمله کشت باکتریایی و یا آزمایش‌های مولکولی (PCR) و سرولوژی ضروری است.

کشت باکتری پاستورلا مولتوسیدا
آزمایش‌های مولکولی برای شناسایی طیور مبتلا ولی بدون علامت در گله کاربرد دارد.

پیشگیری از بیماری وبای طیور

برای مقابله با این بیماری از ترکیبی از روش‌های مدیریتی و واکسیناسیون استفاده می‌شود. این تمهیدات می‌توانند ابتلا به این بیماری را کاهش داده و منجر به کاهش تلفات شوند.

جلوگیری از ورود پرندگان وحشی، جوندگان و حیوانات خانگی.
ضدعفونی و پاکسازی محیط
برداشت سریع لاشه ها
استفاده از سین بیوتیک‌ها
واکسیناسیون: دو نوع واکسن کشته شده و زنده با روش‌های تزریق عضلانی، تزریق زیر جلدی و اسپری یا افزودن در آب آشامیدنی.

زمان تزریق واکسن پاستورلوز

زمان تزریق واکسن با توجه به سن پرنده و ریسک منطقه متفاوت است. اما جوجه‌ها به طور معمول از 3 تا 4 هفتگی واکسینه می‌شوند. تزریق مجدد واکسن در سن 8 تا 12 هفتگی صورت می‌گیرد و در مناطق با شیوع بالا ممکن است واکسیناسیون مجدد نیاز باشد.

روش‌های تزریق واکسن:

تزریق عضلانی (Intramuscular, IM): این شیوه رایج‌ترین روش برای واکسیناسیون مرغ و بوقلمون است و معمولا در گردن یا سینه تزریق می‌شود.

تزریق زیرجلدی (Subcutaneous, SC): این تزریق در نواحی پشتی گردن یا بال‌ها انجام می‌شود و برای جوجه‌ها و پرندگان حساس مناسب است.

داخل آب آشامیدنی یا اسپری (Oral / Spray): این نوع معمولا برای واکسن‌های زنده و مرغداری‌های بزرگ استفاده می‌شود. این روش آسان و سریع است اما دوز دقیق برای هر پرنده مشخص نمی‌شود.

داروی درمان پاستورلوز

تعدادی از داروهای ضدمیکروبی می‌توانند مرگ و میر را کاهش دهند؛ با این حال، پس از قطع درمان، مرگ و میر ممکن است دوباره افزایش یابد، این موضوع نشان می‌دهد که باکتری پاستورلا مولتوسیدا به بسیاری از آنتی بیوتیک‌ها مقاوم شده است. استفاده از آنتی بیوتیک‌های معمول درمان این بیماری از خانواده‌ی سولفامتازین در مرغ‌های تخم گذار ممنوعیت دارد چرا که می‌تواند برای استفاده‌ی انسانی مسمومیت زا باشد. از این رو استفاده از آنتی بیوتیک های مورد تایید گیاهی می‌تواند تاثیر به سزایی در روند درمان پاستورلوز در گله‌های طیور داشته باشد.

آریوبیوتیک، آنتی بیوتیک گیاهی طیور بر پایه ترکیبات موثره گیاهی فرموله شده و از طریق چهار مکانیسم اثر اصلی شامل اختلال در غشای سلول باکتری پاستورلا، مهار انرژی، اختلال در فرایندهای درون سلولی باکتری و مهار ارتباطات سلولی بین باکتری ها سبب از بین بردن پاستورلا می شود. این محصول منجر به کاهش تولید توکسین ها و مهار ترشح آن ها توسط باکتری و از این طریق عملکرد باکتری هارا مختل می کند.

برای اطلاعات بیشتر در مورد آنتی بیوتیک گیاهی آریوبیوتیک اینجا کلیک کنید.

درمان وبای مرغ

با توجه به درگیری روده و اسهال سبز در این بیماری استفاده از مکمل های تغذیه ای جهت بازیابی باکتری های مفید روده توصیه می شود. این مکمل ها با ایجاد رقابت با باکتری پاستورلوز رشد آن را در روده کاهش می‌دهد.

سین بیوتیک به نوعی مکمل غذایی گفته می‌شود که باعث تنظیم بالانس باکتری ها در روده می‌شود. سین بیوتیک ترکیبی متشکل از پروبیوتیک و پری بیوتیک است. مزیت استفاده از ترکیب سین بیوتیک این است که نه‌تنها میکروارگانیسم‌های مفید را وارد بدن می‌کنند، بلکه محیط مناسبی برای رشد و بقای آن‌ها فراهم می‌آورند. که این امر باعث بازسازی و تنظیم فلور میکروبی روده، بهبود هضم و جذب مواد مغذی، تقویت سیستم ایمنی و جلوگیری از بروز بیماری های عفونی و مشکلات گوارشی نظیر اسهال و یبوست در زمان درگیری با بیماری های باکتریایی می شود.