بیماری تب دنگی چیست؟

تب دنگی یا Dengue fever یک بیماری ویروسی است و عامل آن، ویروسی به همین نام است. ویروس دنگی در خانواده پر خطر و بیماری زای فلاوی ویریده قرار دارد و از جنس فلاوی ویروس است. 

بیشتر ویروس های این دسته از طریق پشه و ساس در جمعیت انسانی پخش می‌شوند.

تب دنگی چطور به ما منتقل میشود؟

سه راه اساسی برای انتقال ویروس ایجاد کننده بیماری تب دنگی وجود دارد:

• پشه آئدس آلوده

بیشترین پخش و انتقال این بیماری از طریق پشه آئدس اجیپتی اتفاق می افتد. اگر پشه آئدس ماده از قبل فرد بیماری را نیش زده باشد، ویروس مدتی در سلولهای شکمی پشه زنده می ماند و تکثیر میشود. بعد از گذشت حدود 10 روز ویروس به غدد بزاقی که مسئول تولید و ترشح بزاق هستند میرود و در نتیجه بزاق پشه به ویروس آلوده میشود و از آن پس می تواند تنها با یک بار نیش زدن هر فرد سالمی بیماری را به وی انتقال دهد.

زمانی که پشه آئدس ماده، کسی را نیش میزند حین مکیدن خون فرد، برای جلوگیری از لخته شدن خون، ماده ضد انعقادی به خون او ترشح میکند. همزمان با ترشح ماده ضدانعقاد، ویروس نیز به جریان خون انسان راه پیدا میکند.

پشه آئدس نر از شهد و شیره گیاهان تغذیه میکند و نقشی در انتقال این بیماری ندارد.

• خون آلوده و اهدای عضو

گفته شده که خون و بافت آلوده به ویروس، می توانند موجب انتقال ویروس به فرد سالم شوند.

• انتقال عمودی و زایمان

اگر مادری حین بارداری به تب دنگی مبتلا شود ممکن است ویروس را از طریق جفت و حین بارداری یا پس از زایمان به فرزندش منتقل کند.

بیماری تب دنگی چه علائمی دارد؟

 

• بدن درد (به ویژه درد در پشت و ناحیه کمر)
• سردرد
• تب ناگهانی و شدید
• خارش و جوش در قسمت‌های مختلف بدن (مشابه سرخک)
• درد در ماهیچه‌ها و مفاصل

نشانه‌ها در کودکان مبتلا به ویروس دنگی، مشابه سرماخوردگی معمولی و استفراغ و اسهال است.

سیر بیماری چگونه است؟

اگر به هر طریقی ویروس تب دنگی وارد بدنتان شود، نشانه‌ها از 3 تا  نهایتاً 14 روز بعد نمایان می‌شوند.

به طور کلی روند بیماری تب دنگی در سه مرحله اتفاق می‌افتد: تب، وخامت، بهبودی. 

• مرحله تب

در این مرحله تب شدید ناگهانی و بالای 40 درجه بروز میکند. دردهای عمومی، پاره شدن مویرگ ها و بروز لکه های قرمز روی پوست (پتشی)، نیز محتمل است. گاهی دیده شده که در این مرحله لثه یا مخاط چشم و بینی خونریزی میکند. مرحله تب 2 تا 7 روز ادامه می یابد. بیش از 80 % افراد بعد از یک دوره تب و بثورات جلدی بهبود می یابند.

• مرحله وخامت

در بعضی موارد بعد  از مرحله تب وارد مرحله وخامت میشویم. وضعیت وخیم بین ۱ تا ۲ روز ادامه پیدا میکند. در مرحله وخامت عروق خونی پاره میشوند و آسیب میبینند به همین دلیل در سینه و شکم فرد مبتلا مقداری تجمعات مایع خواهیم داشت. کم کم با کاهش خونرسانی، اندام های مختلف بدن از کار می افتد و ممکن است شخص به شدت خون‌ریزی کند.

5% افراد به این مرحله می رسند.

• مرحله بهبودی

در مرحله بهبودی مایعی که رگ‌ها خارج شده بود به جریان خون بازمی‌گردد. مرحله بهبودی معمولاً ۲ تا ۳ هفته طول می‌کشد. ممکن است در این مرحله شاهد تشنج، افت فشار خون و خارش های شدید باشیم.

آیا تب دنگی کشنده است؟

مرگ ناشی از تب دنگی به ندرت اتفاق می افتد و معمولا بیماری بعد از چهار تا پنج روز علائم تب و ضایعات جلدی بهبود پیدا میکند. تنها عده ای کمی هستند که بعد از روز چهارم به جای ورود به مرحله بهبودی، دائماً بدتر میشوند. 

در موارد کشنده یکی از دو وضعیت زیر به وجود می آید:

• تب هموراژیک دنگی 

باعث خونریزی، ترشح مایعات به بیرون از عروق خونی و کاهش پلاکت‌های خون می‌شود.

• سندروم شوک دنگی 

باعث افت فشار شدید، اغما و مرگ میشود.

چطور میتونیم از ابتلا به بیماری تب دنگی جلوگیری کنیم؟

• پشه آئدس در کمترین آب راکدی که پیدا کند تخم ریزی میکند. در حدی که مثلا اگر یک قوطی کنسرو رها شده در طبیعت که با آب باران پر میشود، آب جمع شده زیر گلدان و آب کولرهای آبی منبعی کافی برای تخم گذاری این پشه است. بنابراین باید به هر طریقی از تجمع آب در مناطق پرخطر جلوگیری به عمل آوریم.
• بعد از تعویض لاستیک آن را کنار جاده نیندازید.
• بایستی در مخازن آب خود را ببندید.
• حتما لباس‌های گشاد و رنگ روشن بپوشید
• برای دست یا صورت که پوششی ندارد، از اسپری دافع حشرات استفاده کنید.

چه استان هایی پشه آئدس دارند؟

در حال حاضر افراد مبتلا به تب دنگی در 8 استان گزارش شده اند:

•  بوشهر
• هرمزگان
• فارس
• مازندران
• سیستان و بلوچستان
• گیلان
• گلستان

و

• اصفهان

پشه آئدس کجا زندگی میکند؟

اگرچه حدود 110 کشور از سراسر جهان وجود این پشه را در کشور خود تایید کرده اند اما پشه آئدس به ببر آسیایی مشهور است و در تمام مناطق استوایی جهان به‌ویژه آسیای جنوب شرقی وجود دارد. از میان پشه های آئدس، آئدس اجیپتی بیشترین نقش را در انتقال بیماری تب دنگی دارد. متاسفانه این پشه در جنوب کشور ایران هم وجود دارد. 

گونه‌ای از آئدس ها که در شمال کشور وجود دارد، «آئدس آلبوپیکتوس» است و با گونه پر خطر جنوب متفاوت است. پشه «آئدس اجپتی» گونه غالب جنوب کشور است و میتواند در روز تا ۵۰ نفر هم نیش بزند. اما پشه آلبوپیکتوس روزانه تنها یک نفر را نیش می‌زند.

بیماری تب دنگی از کجا وارد ایران شده است؟

اگرچه سالیان درازیست که پشه آئدس در کشور ما شناسایی شده اما فرد بیماری وجود نداشت. چندین سال پیش ویروس بیماری دنگی از طریق کالاهای قاچاق، از جنوب کشور و از کشور امارات به ایران وارد شد.

کارگرهایی که از هند و پاکستان به امارات می رفتند، این کشور را آلوده کرده بودند. وضعیت بعد از وقوع سیل در امارات رو به وخامت رفت و بعد از شیوع بیماری در امارات، تعدادی از افراد ایرانی که به امارات برای کارهای مختلف رفته بودند، دچار این بیماری شدند و به کشور بازگشتند. به این ترتیب تعدادی از استان‌های جنوبی کشور ما را آلوده کردند.

آیا بیماری تب دنگی واگیردار است؟

خوشبختانه تاکنون مورد انتقال بی واسطه از یک فرد به فرد دیگر گزارش نشده است. اما با توجه به گرم شدن کره زمین و بهبود شرایط زندگی برای حشرات باید انتظار افزایش جمعیت پشه های آئدس و در نتیجه افزایش جمعیت مبتلایان را داشته باشیم.

واکسن تب دنگی وجود دارد؟

بله این واکسن وجود دارد اما برای همه افراد تجویز نمیشود. این واکسن فقط به افرادی تزریق میشود که حداقل یک‌بار به این بیماری مبتلا شده باشند.

اگر سابقه بیماری را نداشته باشید و واکسن را بزنید، بعد از تزریق واکسن و یا در عفونت بعدی به نوع کشنده بیماری تب دنگی مبتلا خواهید شد.

آیا پشه های معمولی می توانند تب دنگی را منتقل کنند؟ 

خیر! تب دنگی فقط از طریق پشه آئدس منتقل میشود و امکان انتقالش با سایر حشرات وجود ندارد.

تب دنگی برای چه افرادی خطرناک است؟

مثل تمام انواع بیماری های دیگر، افراد گروه حساس در معرض خطرات جدی تری هستند. این افراد عبارتند از:

• کسانی که دچار ضعف ایمنی هستند.
• افرادی که بیماری های زمینه ای دارند.
• کسانی که ناراحتی قلبی دارند.
• کودکان و افراد مسن.

آیا بیماری تب دنگی مثل کرونا همه گیر میشود؟

بعید است که همه گیری بیماری تب دنگی مانند ویروس کرونا باشد چرا که این ویروس به واسطه (پشه آئدس) نیاز دارد در حالی کرونا به صورت مستقیم و با ذرات تنفسی از فردی به فرد دیگر منتقل میشود.

به هر حال با توجه به افزایش تعداد مبتلایان و بهبود شرایط زندگی برای پشه های آئدس باید بیشتر از همیشه مراقب ابتلا به این بیماری باشیم.