ایدز عروس هلندی چیست؟
ایدز پرندگان عروس هلندی که با نام Psittacine Beak and Feather Disease (PBFD) یا بیماری منقار و پر طوطی‌سانان شناخته می شود یک ویروس خطرناک است که به خانواده سیرکوویروس (Circovirus) تعلق دارد. تحقیقات نشان داده است که این بیماری می تواند 50 گونه مختلف از پرندگان را مبتلا کند و در صورت عدم کنترل می تواند موجب مرگ پرندگان زینتی از جمله عروس هلندی شود. عفونت های سیرکوویروسی باعث ایجاد بیماری‌های مختلفی در پرندگان خانگی و زینتی، از جمله ریزش پرها، تغییر شکل منقار، ضعف سیستم ایمنی میشود.میزبان این بیماری ویروسی، عموما طوطی سانان هستند در نتیجه این بیماری معمولا انواع طوطی هایی مثل عروس هلندی، کاسکو و کاکادو را آلوده می کند.
بیماری منقار و پر طوطی‌سانان (PBFD) همیشه کشنده نیست، اما در بسیاری از موارد به‌ویژه در پرندگان جوان یا موارد حاد، می‌تواند منجر به مرگ شود. در جوجه ها و پرندگان جوان این بیماری اغلب کشنده است. بعضی گونه ها و نژاد ها مثل کاسکو (طوطی خاکستری آفریقایی) و کاکادوها بیشتر در معرض خطر مرگ هستند در حالی که ممکن است در گونه هایی مثل عروس هلندی علائم بیماری خفیف تر باشد.
تشخیص این بیماری از طریق علائم بالینی مانند ریزش غیرطبیعی پرها، بدشکلی منقار و پر، تضعیف سیستم ایمنی و در مراحل پیشرفته کاهش وزن و افسردگی انجام میشود، اما برای تأیید نهایی نیاز به آزمایش‌های تخصصی نظیر پی سی آر(PCR) برای تشخیص وجود مواد ژنتیکی ویروس یا بیوپسی وجود دارد.
انتقال بیماری اغلب از طریق تماس مستقیم با پرنده آلوده یا ترشحات آن (مانند مدفوع، پرهای ریخته‌شده یا ترشحات تنفسی) صورت می‌گیرد و جوجه‌ها نیز ممکن است از والدین آلوده از طریق تخم آلوده شوند.
هیچ درمان ضد ویروسی اختصاصی برای این بیماری وجود ندارد. اما می توان برای جلوگیری از پیشرفت بیماری و درمان عفونت های ثانویه باکتریایی و قارچی، اقداماتی را انجام داد. متأسفانه تا به امروز درمان قطعی یا واکسن مؤثری برای ایدز پرندگان در اختیار عموم قرار داده نشده و مدیریت بیماری عمدتاً حمایتی است.
تقویت سیستم ایمنی، تغذیه صحیح، کاهش استرس برای جلوگیری از عفونت ثانویه و افزایش کیفیت زندگی پرنده مبتلا به ایدز ضروری است. اقدامات پیشگیرانه و خرید پرنده از منابع معتبر که آزمایش‌های سلامت انجام می‌دهند، از مهم‌ترین راهکارهای کنترل شیوع این بیماری است. برای پیشگیری از انتشار ویروس و مبتلا شدن بقیه پرندگان به ویروس، می توان پرنده را قرنطینه کرد. عفونت های سیرکوویروسی باعث ایجاد بیماری‌های مختلفی در پرندگان خانگی و زینتی، از جمله ریزش پرها، تغییر شکل منقار، ضعف سیستم ایمنی میشود.
علائم ایدز عروس هلندی
- بی اشتهایی و کاهش وزن: ویروس باعث اختلال در متابولیسم و گوارش پرنده میشود که در نتیجه، پرنده کمتر غذا می‌خورد و دچار لاغری میشود.
- بی حالی و خستگی: ضعف عمومی و درگیری سیستم ایمنی موجب کاهش سطح انرژی و تمایل به استراحت بیشتر در پرنده میشود.
- افسردگی: تغییرات عصبی یا دردهای جسمی ناشی از بیماری می‌تواند باعث گوشه‌گیری، کاهش تحرک و بی‌تفاوتی پرنده شود.
- پر های بدشکل و شکننده: ویروس به فولیکول‌های پر آسیب می‌زند و باعث رشد ناقص، بدشکل و شکننده شدن پرها میشود.
- بد فرم شدن منقار: آسیب به سلول‌های سازنده منقار، باعث رشد غیرطبیعی، ترک‌خوردگی یا انحنای غیرعادی منقار میشود.
- بد شکل شدن ناخن ها: ناخن‌ها نیز مانند منقار تحت تأثیر ویروس تغییر شکل داده و ممکن است بلند، شکننده یا کج شوند.
- خونریزی و درد در نواحی شکستگی پر: پرهای آسیب‌دیده ممکن است در پایه یا ریشه دچار خونریزی شوند و پرنده نسبت به لمس آن نواحی حساس باشد.
- اسهال: عفونت ویروسی می‌تواند عملکرد دستگاه گوارش را مختل کند و منجر به مدفوع آبکی یا تغییر رنگ آن شود.
- ضعف سیستم ایمنی: ویروس مستقیماً سلول‌های ایمنی را هدف قرار می‌دهد و پرنده را نسبت به عفونت‌های دیگر بسیار آسیب‌پذیر می‌سازد.
درمان ایدز پرندگان عروس هلندی
در جواب این سوال که ” آیا ایدز عروس هلندی درمان دارد؟” باید بگوییم که:
خیر، ویروس ایدز پرندگان یا همان بیماری فساد پر و منقار درمان خاصی ندارد و یک بیماری ویروسی است که برای آن دارویی کشف نشده است. در اکثریت موارد یک بیماری غیر قابل علاج می باشد. تعداد زیادی از پرندگان مبتلا، 6 تا 12 ماه بعد از مبتلا شدن خواهند مرد.
با وجود اینکه روش هایی برای جلوگیری از پیشرفت بیماری و کاهش عوارض آن وجود دارد اما بیشتر عروس هلندی های مبتلا به ایدز پرندگان (PBFD)، ناقل مادام‌العمر ویروس باقی می‌مانند و در موارد شدید، تلف می‌شوند.
کنترل بیماری ایدز عروس هلندی
با وجود اینکه تا به امروز دارو و درمان قطعی برای این ویروس وجود ندارد، روش هایی برای کنترل بیماری و جلوگیری از عفونت های ثانویه وجود دارد که در ادامه به آن ها اشاره می کنیم.
امکان زنده ماندن طوطی هست و با انجام مداوای به موقع و صحیح، حتی ممکن است با وجود اینکه به صورت مزمن درگیر آن شده ولی تا سال ها زنده بماند. البته در برخی موارد نادر دیده شده است که پرندگان جوان با سیستم ایمنی قوی ممکن است بتوانند ویروس را پاکسازی کنند و بهبود یابند.
در این موارد خاص بدن عروس هلندی پادتنی تولید کرده و با ویروس مقابله می کند که گاه باعث میشود علائم بیماری در پرنده نمایان نشود و از بین برود. با توجه به اینکه ایدز پرندگان واگیردار است و امکان انتقال و انتشار ویروس و مبتلا شدن بقیه پرنده ها بالاست لذا تقویت سیستم ایمنی یکی از بهترین راه ها برای مقابله با بیماری و افزایش مقاومت بیمار در زمان ابتلا است.
سیستم ایمنی قوی‌تر ممکن است بتواند تکثیر ویروس را محدود کند در نتیجه به طور غیرمستقیم از دفع و انتشار ویروس جلوگیری کند. ضمنا سیستم ایمنی قوی از عفونت‌های باکتریایی و قارچی ثانویه که در طوطی سانان مبتلا به پی بی اف دی(PBFD) شایع است، جلوگیری میکند. از این رو استفاده از مکمل های طبیعی (مثل قطره خوراکی ایمونوپروپوفیت) تحت نظر دامپزشک، برای بالا بردن عملکرد سیستم ایمنی و کمک به کاهش دفع ویروس در محیط مفید هستند.
برای اطلاعات بیشتر راجع به داروی سیستم ایمنی عروس هلندی ایمونوپروپوفیت کلیک کنید
برای خرید داروی تقویت ایمنی پرندگان زینتی ایمونوپروپوفیت اینجا را کلیک کنید
طوطی سانانی نظیر لاوبردها و باجریگارها از مقاومت بهتری به این بیماری برخوردار هستند و احتمال دارد بتوانند بهتر با این بیماری مقابله کنند.
به طور کلی از روش های درمانی زیر برای مداوای عوارض بیماری و بهبودی عروس هلندی استفاده می شوند.
- تشخیص دقیق بیماری
- تست‌های آزمایشگاهی مثل تست خون (PCR) و معاینه بالینی توسط دامپزشک متخصص پرندگان برای تأیید وجود ویروس انجام می شود.
- تقویت سیستم ایمنی
- مکمل‌های تقویتی مخصوص پرندگان (مثل ایمونوپروپوفیت) تحت نظر دامپزشک ممکن است تجویز شوند.
- سین بیوتیک (ترکیب پروبیوتیک و پری بیوتیک) برای بهبود سلامت روده و جذب بهتر مواد مغذی.
- کنترل عفونت‌های ثانویه
- آنتی‌بیوتیک‌ها در صورت بروز عفونت‌های باکتریایی
- ضدقارچ‌ها در صورت وجود عفونت قارچی.
- مدیریت تغذیه
- می توان از پلت مخصوص طوطی‌های بیمار استفاده کرد
- سبزیجات تازه (هویج، اسفناج، کلم بروکلی)
- میوه‌های کم‌قند (سیب، گلابی)
- دانه‌های جوانه‌زده (سرشار از مواد مغذی)
- اجتناب از غذاهای چرب یا فاقد ارزش غذایی
- حفظ محیط بهداشتی و استرس‌زدایی
- ضدعفونی منظم قفس با مواد ایمن
- گرم نگه‌داشتن محیط (دمای ۲۷-۳۰ درجه سانتی‌گراد) برای کاهش استرس و کمک به سیستم ایمنی.
- کاهش عوامل استرس‌زا مانند سر و صدا، جابه‌جایی مکرر یا حضور حیوانات دیگر. استرس نقش بسیار مهمی در تشدید بیماری‌های ویروسی مانند ایدز پرندگان (PBFD) و تضعیف سیستم ایمنی عروس هلندی دارد. در واقع، استرس می‌تواند باعث فعال‌تر شدن ویروس، افزایش سرعت پیشرفت بیماری و کاهش اثربخشی سیستم دفاعی پرنده شود. برای کاهش استرس پرنده می توان از یک داروی ایمن و بی خطر مثل قطره خوراکی نوروکالم استفاده کرد.
برای اطلاعات بیشتر راجع به داروی آرامبخش پرندگان نوروکالم کلیک کنید
برای خرید داروی ضد استرس پرندگان نوروکالم کلیک کنید
- مراقبت از پرها و پوست
- استفاده از محلول‌های مرطوب‌کننده پوست در صورت خشکی یا خارش.
- کوتاه کردن پرهای آسیب‌دیده برای جلوگیری از خونریزی.
- حمام‌دهی منظم با آب ولرم برای کاهش خارش.
- قرنطینه و جلوگیری از انتشار بیماری
- ایدز عروس هلندی بسیار مسری است، بنابراین پرنده بیمار باید جدا از سایر طوطی‌ها نگهداری شود.
- ضدعفونی وسایل و جلوگیری از تماس با پرندگان سالم.
- حمایت روحی و روانی پرنده
- تعامل آرام و مثبت با پرنده برای کاهش استرس.
- فراهم کردن اسباب‌بازی‌های نرم و ایمن برای جلوگیری از آسیب به پرها.
- پیگیری منظم با دامپزشک
- چک‌آپ دوره‌ای برای بررسی پیشرفت بیماری و تنظیم درمان
انواع ایدز پرنده
ایدز عروس هلندی شامل سه فرم حاد، فوق حاد و مزمن است. حال به اقدامات درمانی که برای هر یک از این حالت ها انجام می شود، اشاره می کنیم:
- فرم فوق حاد (Peracute PBFD):
علائم: بیشتر در جوجه‌های خیلی جوان (زیر سن 8 هفته) دیده میشود. ناگهانی و بسیار سریع‌الوقوع است. تلفات بالا و مرگ سریع و گاهی بدون علائم واضح قبلی اتفاق می افتد.
درمان: درمان خاصی وجود ندارد. معمولاً به علت سرعت پیشرفت بیماری، فرصت مداخله درمانی نیست. قرنطینه فوری و معدوم‌سازی پرنده آلوده برای جلوگیری از شیوع انجام می شود.
- فرم حاد (Acute PBFD):
علائم: در پرندگان جوان‌تر (بین 2 تا 6 ماهگی) شایع است. علائم در عرض چند روز تا چند هفته ظاهر می‌شوند.
درمان: با وجود اینکه درمان ضدویروسی مؤثری وجود ندارد، برای درمان حمایتی اقداماتی نظیر استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها برای عفونت‌های ثانویه، دارو های گیاهی برای تقویت سیستم ایمنی و درمان ضدباکتریایی در صورت بروز عفونت‌های باکتریایی، انجام می شود.
- فرم مزمن (Chronic):
علائم: بیشتر در پرندگان بالغ دیده میشود. پرنده ممکن است برای مدتی ظاهر نسبتاً طبیعی داشته باشد اما ممکن است ریزش تدریجی پرها، بدشکلی مزمن منقار و ناخن‌ها اتفاق بیفتد.
درمان: درمان عفونت‌های ثانویه با آنتی‌بیوتیک در صورت نیاز (با تجویز دامپزشک) و چکاپ‌های دوره‌ای و نظارت بر وضعیت عمومی پرنده
واکسن ایدز عروس هلندی (PBFD)
در حال حاضر واکسنی برای این بیماری وجود ندارد. به تازگی واکسن بیماری منقار و پر طوطی (PBFD) توسعه یافته است، اما هنوز به‌صورت گسترده در دسترس نیست. در سال ۲۰۱۹، پژوهشگران دانشگاه چارلز استورت (Charles Sturt University) در نیو ساوت ولز استرالیا اعلام کردند که نخستین واکسن مؤثر برای بیماری ایدز عروس هلندی را توسعه داده‌اند. این واکسن به‌ویژه برای حفاظت از گونه‌های در معرض انقراض طراحی شده است. با این حال، این واکسن هنوز به‌طور گسترده در دسترس عموم قرار نگرفته و مراحل تأیید نهایی و تجاری‌سازی را طی میکند.
خطر ایدز پرندگان برای انسان
این سوال برای صاحبان عروس هلندی و سایر پرندگان زینتی پیش می آید که آیا ایدز عروس هلندی به انسان سرایت میکند؟
خیر، بیماری ایدز پرندگان که بیشتر در طوطی‌سانان مانند عروس هلندی دیده میشود، قابلیت انتقال به انسان را ندارد. تا کنون هیچ موردی از ابتلای انسان به این بیماری گزارش نشده است. این بیماری توسط ویروسی به نام سیرکوویروس (Circovirus) ایجاد میشود که ویژه پرندگان است و فقط به سلول‌های پرندگان حمله میکند. انسان‌ها گیرنده‌های بیولوژیکی مورد نیاز برای این ویروس را ندارند، بنابراین حتی در تماس مستقیم با پرنده آلوده نیز خطر ابتلا وجود ندارد.
