شایع‌ترین بیماری های میگو در ایران شامل لکه سفید (WSD)، نکروز حاد هپاتوپانکراس (AHPND/EMS)، سرزرد (YHD) ، عفونت و نکروز مراکز خونساز (IHHNV) و مدفوع سفید (WFD) هستند. علایم کلیدی در میگو های بیمار که نیاز به توجه دامپزشک دارد عبارت‌اند از لکه‌های سفید روی پوسته، کاهش اشتها و رشد، پوستهٔ نرم و دفع مدفوع سفید. پیشگیری مؤثر مبتنی بر مدیریت کیفیت آب (pH، شوری، اکسیژن و کنترل آمونیاک)، ضدعفونی کامل استخرها پیش از ذخیره‌سازی بچه‌میگو، تغذیه متعادل همراه پروبیوتیک‌ها و قرنطینه/تست مولکولی بچه‌میگو است تا خسارات و شیوع به حداقل برسد.
بیماری های شایع میگو های پرورشی در ایران
در ایران، مناطق ساحلی جنوب، به‌ویژه استان‌های هرمزگان، بوشهر، خوزستان و سیستان و بلوچستان، به دلیل شرایط اقلیمی و جغرافیایی، بیشترین میزان پرورش میگو را دارند و در عین حال، مستعد شیوع بیماری‌های میگو هستند. دلایل اصلی شیوع بالای بیماری‌ها در این مناطق دمای بالای آب، تراکم بالای پرورش، شوری آب و مدیریت ناکافی مزارع هستند.
در ایران، بیماری‌های ویروسی، باکتریایی و انگلی بیشترین تهدید را برای میگوهای پرورشی دارند. بیماری لکه سفید (WSD)، نکروز حاد هپاتوپانکراس (AHPND) یا سندرم مرگ زودرس (EMS)، سر زرد (YHD) و مدفوع سفید (WFD) از مهم‌ترین معضلاتی هستند که سالانه خسارات زیادی به مزارع وارد می‌کنند.
انواع بیماری های میگو ، علل و علائم
بیماری های میگو در استخرهای پرورشی ایران، به‌ویژه در مناطق جنوبی، به‌سرعت گسترش پیدا می‌کنند و در صورت تشخیص دیرهنگام می‌توانند خسارت‌های جبران‌ناپذیری به پرورش دهنده وارد کنند. از بیماری‌های ویروسی مانند لکه سفید (WSD) گرفته تا بیماری‌های باکتریایی مثل نکروز حاد عفونی هپاتوپانکراس (AHPND)، هر کدام علائم خاصی دارند که با بررسی دقیق می‌توان از شیوع گسترده آن‌ها جلوگیری کرد. در ادامه به معرفی مهم‌ترین بیماری‌های میگو، علل بروز آن‌ها و نشانه‌هایی که باید به آن‌ها توجه ویژه داشت می‌پردازیم.
1. بیماری ویروسی لکه سفید میگو (WSD – White Spot Disease)
این بیماری توسط ویروسی از گروه ویروس‌های باکولوویروس، ایجاد می‌شود و یکی از کشنده‌ترین بیماری‌های میگو است. علائم آن شامل لکه‌های سفید روی پوسته، بی‌حالی و مرگ ناگهانی دسته‌جمعی است.
2. بیماری نکروز حاد عفونی هپاتوپانکراس میگو (Acute Hepatopancreatic Necrosis Disease – AHPND)
این بیماری که با نام سندرم مرگ زودرس (EMS) نیز شناخته می شود و ناشی از باکتری ویبریو (Vibrio) است که باعث تخریب بافت هپاتوپانکراس میگو می‌شود. علائم اولیه شامل کاهش تغذیه، پوسته نرم و تلفات سریع میگوها است.
3. بیماری سر زرد (Yellow Head Disease)
این بیماری ویروسی باعث تغییر رنگ سر میگو به زرد و اختلال در رشد می‌شود و عامل آن ویروسی از خانواده رونی ویریده می باشد. اغلب در میگوهای جوان مشاهده شده و در صورت شیوع، نرخ تلفات بالا است.
4. بیماری نکروز حاد عفونی بافت خونساز میگو (IHHNV)
بیماری‌های که عامل آن پارواویروس است و باعث توقف رشد، تغییر شکل ظاهری و کاهش وزن میگو می‌گردد.
5. بیماری مدفوع سفید (WFD)
این بیماری با تجمع رشته‌های سفید در روده و دفع مدفوع سفید مشخص می‌شود. علت اصلی آن تغذیه نامناسب و حضور برخی باکتری‌ها و انگل‌هاست. در واقع این بیماری احتمالا ناشی از آلودگی با باکتری های ویبریو، میکروسپوریدی ها یا اختلال در مجاری هپاتوپانکراس ناشی از تولید توکسین های باکتریایی است؛ عامل دقیق آن تا به امروز شناخته نشده است.
پیشگیری و کنترل شیوع
بهبود کیفیت آب و مدیریت محیط زندگی
کیفیت آب نقش کلیدی در سلامت میگو دارد. تنظیم پی اچ (pH)، شوری مناسب، اکسیژن محلول و کنترل آمونیاک از مهم‌ترین اصول پیشگیری است.
ضدعفونی و پاکسازی استخر
استخرها باید قبل از ذخیره‌سازی بچه میگو به طور کامل ضدعفونی شوند. استفاده از آهک زنده، کلر و مواد آنتی باکتریال استاندارد در مراحل آماده‌سازی توصیه می‌شود.
بهبود کیفیت جیره غذایی
جیره غذایی متعادل با پروتئین کافی، ویتامین‌ها و پروبیوتیک‌ها باعث افزایش ایمنی و کاهش ابتلا به بیماری‌های میگو می‌شود. پروبیوتیک هایی نظیر مکمل MLC، از طریق افزایش فعالیت آنزیم‌های گوارشی و بهتر شدن جذب مواد مغذی به بهبود ضریب تبدیل خوراک و وزن‌گیری بهینه کمک می کند. اثر بخشی این مکمل ها به فرمولاسیون، دوز، زمان مصرف و شرایط فارم بستگی دارد.
اطلاعات بیشتر راجع به مکمل پروبیوتیک میگو MLC
برای خرید سین بیوتیک آبزیان MLC
نکته: از تأمین‌کننده معتبر و آزمایش‌شده و دارای پروانه کسب معتبر استفاده کنید.
بررسی پیشگیری و درمان بیماری های میگو پرورشی
در این بخش، راهکارهای کاربردی و مبتنی بر منابع رسمی برای پیشگیری، تشخیص و کاهش خسارت بیماری‌های بحرانی میگو آورده شده است تا پرورش‌دهندگان و مشاوران بتوانند تصمیمات عملی و مبتنی بر شواهد اتخاذ کنند.
-
بیماری لکه سفید میگو (White Spot Disease — WSD)
- پیشگیری: برای جلوگیری از بیماری، باید از میگوهای سالم و عاری از ویروس با تست PCR منفی استفاده می شود. همچنین باید از ورود آب یا موجودات آلوده به استخر جلوگیری کرد و شرایط محیطی پایدار نگه داشته شود؛ تغییر ناگهانی شوری یا دما می‌تواند میگو را مستعد بیماری کند.
- تشخیص سریع: اگر علائم بیماری دیده شد، باید از میگوهای بیمار نمونه‌برداری کرد و با روش‌های آزمایشگاهی (مانند آزمایش مولکولی یا بررسی بافت‌شناسی) وجود ویروس را تأیید نمود.
- مدیریت: در حال حاضر درمان مستقیم برای این ویروس وجود ندارد. بنابراین در صورت بروز بیماری، مهم‌ترین کارها شامل جمع‌آوری و حذف لاشه‌ها، بهبود کیفیت آب (اکسیژن، شوری و دما در حد مناسب)، و کاهش هر نوع استرس محیطی است. این اقدامات کمک می‌کند تا شدت بیماری کمتر شود و سیستم ایمنی طبیعی میگو بهتر عمل کند.
-
بیماری نکروز حاد عفونی هپاتوپانکراس میگو (AHPND)
- مشخصه: AHPND توسط سویه‌های باکتری ویبریو (Vibrio) ایجاد می‌شود و معمولاً در مراحل اولیه پرورش باعث مرگ‌ومیر سریع می‌گردد.
- پیشگیری: استفاده از بچه‌میگو سالم، کاهش تراکم، مدیریت دقیق تغذیه و استفاده از پروبیوتیک‌ها و بهینه‌سازی میکروبیوم دستگاه گوارش برای کنترل و کاهش بار ویبریو موثر است.
- مدیریت: حذف سریع جانداران مبتلا، بهبود شرایط آب و تغذیه و کنترل منطقی و هدفمند مصرف آنتی‌بیوتیک (برای جلوگیری از مقاومت).
-
Yellow Head (سرزرد)
- مشخصه: بیماری سر زرد بیماریی بسیار سریع‌الانتشار با تلفات بالا است؛ تشخیص زودهنگام و قرنطینه حیاتی است.
- پیشگیری: تهیه و ورود تنها بچه‌میگوهای عاری از ویروس، قرنطینه و نظارت مولکولی (RT-PCR) پیش از رهاسازی، و رعایت دقیق بهداشت فارم.
- مدیریت: نمونه‌برداری و تأیید آزمایشگاهی، اعمال قرنطینه، حذف منابع آلودگی و ضدعفونی تجهیزات.
4. بیماری نکروز حاد عفونی بافت خونساز میگو (IHHNV)
- مشخصه: این ویروس می‌تواند رشد میگو را مختل کند. گاهی عفونت به‌صورت مزمن و طولانی‌مدت باقی می ماند و در موارد معدود ممکن است موجب تلفات شود.
- پیشگیری:
- قرنطینه و آزمون‌های مولکولی (PCR) پیش از ورود به مزرعه.
- مدیریت زنجیره تامین و جلوگیری از واردات یا جابجایی آب یا محصولات مشکوک؛ ضدعفونی تجهیزات
- ضدعفونی تخم و لارو: ضدعفونی تخم و لارو به عنوان یک اقدام مدیریتی توصیه می‌شود البته طبق منابع رسمی این کار ممکن است آلودگی را کاهش دهد ولی همیشه مانع انتقال عمودی کامل نمی‌شود؛ بنابراین باید همراه با دیگر تدابیر زیستی اجرا گردد.
- تشخیص و محدودسازی: نظارت دوره‌ای و تست سریع هنگام ورود میگو ها را جدی بگیرید. در صورت مثبت شدن نمونه‌ها قرنطینه، حذف گروه‌های آلوده و پاکسازی محوطه لازم است.
- درمان ومدیریت: تا کنون درمان یا واکسن مؤثری برای IHHNV تأیید نشده است؛ بهترین استراتژی تمرکز بر پیشگیری، مدیریت منابع ژنتیکی و محدودسازی انتقال است.
5. بیماری مدفوع سفید (White Feces Disease — WFD)
- علت و پیشگیری: WFD معمولاً ناشی از اختلالات گوارشی است که عوامل متعددی (خوراک نامناسب، استرس محیطی، رشد باکتری‌های فرصت‌طلب) در آن نقش دارند؛ پیشگیری با بهبود کیفیت خوراک و رعایت تناوب تغذیه امکان‌پذیر است.
- مدیریت و درمان: اصلاح جیره (افزودن پروبیوتیک/پری‌بیوتیک)، پاکسازی رسوبات و ته‌مانده‌ها، کاهش تراکم و بهبود کیفیت آب معمولاً باعث بازگشت وضعیت طبیعی روده و کاهش تلفات می‌شود.
سخن پایانی
بیماری در میگوها اغلب خود را نشان می دهد و پنهان نمی‌ماند. علائم ظاهری و رفتاری ساده می‌تواند هشدار اولیه باشد. میگوهای بیمار معمولاً کندی در شنا و تغذیه، کاهش اشتها، پوستهٔ نرم یا تغییر رنگ (لکهٔ سفید، زردی سر)، دفع مدفوع غیرطبیعی (سفید) و در موارد حاد تلفات ناگهانی را نشان می‌دهند. مشاهدهٔ هر یک از این نشانه‌ها باید صاحب مزرعه را وادارد فوراً وارد عمل شود.
از میگوهای علامت‌دار و لاشه‌ها نمونه‌برداری می‌شود و نواحی آلوده برای جلوگیری از انتشار بیماری قرنطینه می‌گردند. همهٔ اقدامات و داده‌های مزرعه (پارامترهای آب، تاریخچهٔ تغذیه، ورود بچه‌میگو) ثبت می شوند تا علت یابی و پیشگیری میسر شود.
