کوکسیدیوز، بیماری انگلی مرغ‌های گوشتی، با آسیب به روده باعث مدفوع مرطوب و افزایش رطوبت بستر می‌شود. این رطوبت محیط مناسبی برای اسپورولاسیون اوسیست‌ها و رشد باکتری‌های تجزیه کننده اسید اوریک فراهم میکند، که نیتروژن فضولات را به آمونیاک تبدیل می‌کنند. آمونیاک بالا کیفیت هوا را کاهش می‌دهد، رشد پرندگان را کند میکند و خطر بیماری‌های تنفسی را افزایش می‌دهد. مدیریت رطوبت بستر، تنظیم pH به سمت اسیدی، و تهویه مناسب میتواند چرخه عفونت و تولید آمونیاک را کاهش دهد و عملکرد گله را بهبود بخشد.
مقدمه ای بر کوکسیدیوز و مکانیسم‌های بیولوژیکی آن
کوکسیدیوز (Coccidiosis) یک بیماری انگلی ناشی از گونه‌های ایمریا، به عنوان یکی از چالش‌های اصلی در پرورش مرغ گوشتی شناخته می‌شود. این عفونت با آسیب به اپیتلیوم روده از طریق مراحل شیزوگونی و گامتوگونی همراه است که منجر به افزایش نفوذپذیری دیواره روده می‌گردد. در نتیجه، پروتئین‌ها و مایعات بیشتری به لومن روده نشت می‌کنند و جذب مواد مغذی مختل می‌شود. این فرآیندهای بیولوژیکی نه تنها باعث کاهش عملکرد پرندگان می‌شوند، بلکه با ایجاد مدفوع آبکی و مرطوب، بر کیفیت محیط سالن تأثیر می‌گذارند. مطالعات نشان می‌دهد که این آسیب روده‌ای میتواند به عفونت‌های ثانویه با باکتری‌هایی مانند کلستریدیوم پرفرینجنز و اشریشیا کلی منجر شود، که این امر چرخه بیماری را پیچیده‌تر میکند. کوکسیدیوز در محیط‌های با تراکم بالا، مانند سالن‌های پرورش بر روی بستر، شیوع بیشتری دارد و چرخه زندگی انگل وابسته به شرایط محیطی مانند رطوبت، دما و اکسیژن است.
اثر کوکسیدیوز بر رطوبت بستر و مدفوع مرطوب
یکی از اثرات مستقیم کوکسیدیوز، افزایش رطوبت بستر از طریق مدفوع مرطوب پرندگان آلوده است. عفونت باعث اسهال، کم‌آبی و وجود خون یا مخاط در مدفوع می‌شود که این عوامل رطوبت کلی بستر را بالا می‌برند. بستر مرطوب محیط مناسبی برای اسپورولاسیون اوسیسیت‌های کوکسیدیا فراهم میکند، زیرا این فرآیند نیازمند رطوبت، گرما و اکسیژن است. تحقیقات تأکید می‌کنند که رطوبت بالا شدت عفونت را افزایش می‌دهد، زیرا اوسیسیت ها در چنین شرایطی دوام بیشتری دارند و جذب آن‌ها توسط پرندگان از طریق نوک زدن به بستر تسهیل می‌شود. این چرخه معیوب نه تنها عفونت را پایدار نگه می‌دارد، بلکه منجر به تشکیل کیک (قسمت های مرطوب و متراکم) در بستر می‌گردد که نقاط مرطوبی برای تجمع بیشتر رطوبت ایجاد میکند. در سیستم‌های بستر چندبار مصرف، این رطوبت انباشته‌شده میتواند بار انگلی را افزایش دهد و عفونت را در گله‌های بعدی منتقل کند.
نقش فعالیت باکتریایی در تولید آمونیاک
فعالیت باکتریایی نقش کلیدی در تبدیل رطوبت ناشی از کوکسیدیوز به سطوح بالای آمونیاک ایفا میکند. بستر مرطوب شرایط ایده آلی برای رشد باکتری‌های آمونیاک‌ساز مانند باسیلوس پاستوری (Bacillus pasteurii) فراهم می‌آورد که نیتروژن موجود در فضولات (مانند اسید اوریک) را به آمونیاک تجزیه می‌کنند. این فرآیند آمونیفیکاسیون (Ammonification) میکروبی در pH قلیایی (بالای ۹) سرعت می‌گیرد و گاز آمونیاک تولید می‌شود. کوکسیدیوز با افزایش مواد آلی مرطوب در بستر، این فعالیت باکتریایی را تشدید میکند و منجر به افزایش شمار این باکتری ها می‌گردد. علاوه بر این، عفونت‌های ثانویه باکتریایی ناشی از آسیب روده، مواد آلی بیشتری به بستر اضافه می‌کنند که این امر تولید آمونیاک را بیشتر میکند. مطالعات نشان می‌دهد که رطوبت بالا نه تنها باکتری‌های اوراتولیتیک (Ureolytic) را فعال میکند، بلکه به همراه اکسیژن کم، شرایط را برای تجزیه نیتروژن تسهیل می‌نماید، که نتیجه آن افزایش غلظت آمونیاک در هوا است.
تأثیرات زیست‌محیطی و بر عملکرد پرندگان
افزایش آمونیاک ناشی از کوکسیدیوز اثرات زیست‌محیطی و فیزیولوژیکی گسترده‌ای دارد. سطوح بالای آمونیاک مانند ۲۵ ppm یا بیشتر کیفیت هوا را کاهش می‌دهد و منجر به آلودگی هوا، از دست رفتن نیتروژن در بستر و کاهش ارزش آن به عنوان کود می‌شود. از نظر فیزیولوژیکی، آمونیاک بالا رشد پرندگان را کند میکند، نرخ تبدیل خوراک را افزایش می‌دهد و خطر عفونت‌های تنفسی مانند ایرساکولیت (Airsacculitis) را بالا می‌برد. این گاز استرس‌زا سیستم ایمنی پرندگان را ضعیف میکند و آن‌ها را نسبت به عفونت‌های ویروسی حساس‌تر می‌نماید. علاوه بر این، رطوبت بالا ناشی از کوکسیدیوز میتواند به مشکلات پوستی مانند ضایعات پا منجر شود و عملکرد کلی گله را کاهش دهد. و این چرخه‌ای است که در آن آمونیاک بالا شدت کوکسیدیوز را تشدید میکند، زیرا شرایط نامناسب محیطی بقای اوسیست‌ها را افزایش می‌دهد و یک بازخورد منفی ایجاد میکند که اقتصاد پرورش را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
به منظور کاهش رطوبت و افزایش ماده خشک بستر و در نتیجه کاهش میزان گاز آمونیاک و عواقب ناشی از آن می توان از پودر مخلوط در دان آنتی آمونیوم اکسترا که نقش ضدعفونی کننده خوراک را نیز به واسطه داشتن اسید های آلی و ترکیبات گیاهی موثر ضدعفونی کننده به خوبی ایفا می کند ، کمک گرفت.
برای اطلاعات بیشتر در مورد محصول آنتی آمونیوم اکسترا اینجا کلیک کنید
برای خرید محصول آنتی آمونیوم اکسترا اینجا کلیک کنید
انواع ضدکوکسیدیوز
ضدکوکسیدیوزهای طیور به‌طور کلی به سه گروه اصلی تقسیم می‌شوند: یونوفورها، ضدکوکسیدیوزهای شیمیایی سنتتیک، ترکیبات فیتوژنیک و واکسن‌ها.
یونوفورها ترکیباتی هستند که با ایجاد اختلال در تعادل یونی غشای سلولی Eimeria، تبادل یون‌های سدیم و پتاسیم را مختل کرده و باعث مرگ انگل می‌شوند. این داروها اغلب از متابولیت‌های باکتریایی طبیعی‌اند. مزیت اصلی آن‌ها اثربخشی بالا و تحمل نسبی طیور است، اما می‌توانند در دوز بالا سمی باشند و با برخی آنتی‌بیوتیک‌ها تداخل ایجاد کنند.
داروهای شیمیایی سنتتیک با مکانیسم‌های مختلف مانند مهار تنفس سلولی، سنتز نوکلئیک اسید یا تقسیم سلولی Eimeria عمل می‌کنند. این گروه معمولاً اثر سریع‌تری دارند ولی به‌دلیل استفادهٔ طولانی، مقاومت دارویی در جمعیت‌های Eimeria شایع است. همچنین برخی از آن‌ها می‌توانند اثرات سمی بر کبد یا رشد پرنده داشته باشند.
ترکیبات گیاهی یا فیتوژنیک بخصوص در حالت ترکیبی با مکانیسم های مختلف و بصورت همزمان ، چرخه زندگی انگل را مختل کرده، مقاومت دارویی ایجاد نمی کنند و به واسطه داشتن ترکیبات موثر متعدد دارای طیف اثر گسترده تر از صرفا یک ضدکوکسیدیوز می باشند.
واکسن‌ها حاوی سویه‌های زنده تضعیف‌شده هستند و ایمنی فعال و پایدار ایجاد می‌کنند. با این حال، ممکن است واکسن‌ها باعث بروز خفیف بیماری یا کاهش رشد اولیه در جوجه شوند.
پودر ضدکوکسیدیوز
کوکسی فیت اولین داروی ضدکوکسیدیوز گیاهی است که در دو شکل پودر مخلوط در خوراک و محلول خوراکی فرموله شده است و برای پیشگیری و درمان کوکسیدیوز به عنوان جایگزین کامل ضدکوکسیدیوزهای شیمیایی کاربرد دارد . ترکیبات موثره مختلف موجود در ضدکوکسیدیوز کوکسی فیت از طریق چند مکانیسم اثر مختلف بر انگل آیمریا اثر کرده و رشد و تکثیر آن را مهار میکند از این رو ایجاد مقاومت دارویی نسبت به تمامی این ترکیبات عملا غیر ممکن است. گیاهی بودن محصول سبب شده باقیمانده دارویی سمی و خطرناکی در تولیدات پرنده برجای نگذارد به همین دلیل فاقد دوره پرهیز از مصرف است. یکی از مزایای ترکیبات فیتوژنیک طیف وسیع عملکرد آن هاست که میتواند شامل فعالیت های ضدمیکروبی، ضدالتهابی، آنتی اکسیدانی، تعدیل سیستم ایمنی و … می باشند. ترکیبات موثره گیاهی موجود در کوکسی فیت در کنار اثرات ضدکوکسیدیوزی می تواند فواید دیگری از جمله بهبود اسهال، بهبود جذب پروتئین و سایر مواد مغذی و همچنین اثرات ضد باکتریایی به عنوان پیشگیری کننده از بروز آنتریت نکروتیک ناشی از کوکسیدیوز به همراه داشته باشد.
برای اطلاعات بیشتر در مورد داروی گیاهی کوکسی فیت اینجا کلیک کنید
برای خرید داروی گیاهی کوکسی فیت اینجا کلیک کنید
پیشنهادهای مدیریتی برای کنترل اثرات کوکسیدیوز
مدیریت مؤثر کوکسیدیوز و آمونیاک نیازمند رویکردهای یکپارچه است. حفظ رطوبت بستر در سطوح ایده آل (۲۰-۳۰%) از طریق تهویه مناسب، گرم کردن سالن قبل از ورود جوجه‌ها و استفاده از فن‌های گردش هوا ضروری است. خشک کردن بستر با حذف نقاط مرطوب و کیک‌زدایی بین گله‌ها، اسپورولاسیون اوسیست‌ها را کاهش می‌دهد و فعالیت باکتریایی را محدود میکند. تنظیم pH بستر به سمت اسیدی میتواند تولید گاز را پایین بیاورد و بار انگلی را کم کند. افزودنی های خوراک کنترل کننده رطوبت بستر، همراه با مدیریت سیستم‌های آبخوری برای جلوگیری از نشت، رطوبت را کنترل میکند و چرخه عفونت را می‌شکند. این استراتژی‌ها نه تنها عفونت را مدیریت می‌کنند، بلکه رفاه پرندگان و پایداری زیست‌محیطی را ارتقا می‌دهند.
