آفتاب سوختگی در ماهیان
آفتاب سوختگی(Sunburn) یکی از بیماری‌های محیطی آبزیان می باشد، ماهی ها نیز از عوارض آفتاب سوختگی شدید رنج می‌برند و حتی می تواند باعث مرگ آنها شود.
با وجود اینکه آب همانند یک سد در برابر نفوذ امواج اشعه فرابنفش_عامل اصلی آفتاب سوختگی_ عمل می کند؛ طول موجهای بلند و متوسط به ویژه در آب‌های شفاف به عمق چند سانتی متری نفوذ میکنند.
در آب‌هایی با کدورت متوسط و بالا که حاوی مواد جامد معلق هستند و یا به دلیل حضور مواد آلی تغییر رنگ داده اند، مشکل آفتاب سوختگی وجود نخواهد داشت. این نوع از آب‌ها معمولا سد خوبی در مقابل تمام طول موجهای اشعه فرابنفش محسوب میشوند. آفتاب سوختگی معمولا در ایام تابستان و در اوقاتی که اشعه آفتاب با زاویه مستقیم تری نسبت به سطح زمین می تابد، رخ می دهد.
میزان مرگ و میر ناشی از آفتاب سوختگی معمولا پایین است مگر در موارد غیر معمول. متاسفانه ماهی بهبود یافته به دلیل ظاهر نامناسب و وجود بافت اسکار به بازارعرضه نمیشود. بنابراین آفتاب سوختگی در ماهیان یکی از موارد خسارت اقتصادی در آبزی پروری محسوب میشود.
موارد خفیف آفتاب سوختگی طی چند هفته به طور کامل بهبود می یابند؛ بنابراین مداخله به موقع در مراحل ابتدایی بیماری اهمیت دارد.
عوامل ایجاد آفتاب سوختگی
- اشعه فرابنفش خورشید
- کمبود ویتامین نیاسین، B و C (می‌تواند حساسیت پوست ماهی را به نور بیشتر کند)
- کمبود اسیدهای چرب ضروری
- عوامل شیمیایی خاص مانند فنوتیازین ها (حشره کش ها و ضد انگل ها)
- آنتی بیوتیک ها
نحوه بروز بیماری
- وقتی استخر پرورش ماهی سقف یا توری نداشته باشد آب در معرض نور خورشید قرار می‌گیرد و دمای آن افزایش می‌یابد. این افزایش دما باعث رشد جلبک‌ها و کاهش میزان اکسیژن موجود در استخر ماهی می‌گردد. ماهی ها به سطح آب آمده و چنانچه در معرض نور بیش از حد خورشید باشند ممکن است دچار آفتاب سوختگی شوند.
- تراکم زیاد و برخی بیماری های آبشش مشکل را تشدید می کند و ماهی را مجبور به شنا در سطح آب یا نزدیک به سطح آب میکند و غالبا قسمت بالای سر و پشت بدن خارج از آب و در معرض نور خورشید قرار می گیرد.
- اگر تابش نور خورشید به استخر به صورت مستقیم باشد، پوست ظریف ماهیان به خصوص بچه ماهیان دچار آفتاب سوختگی میشود و آلودگی قارچی را در پی دارد از این رو بهتر است استخر‌ها بخصوص استخر بچه ماهی‌های قزل آلای زیر ۵ گرم دارای سایبان باشد.
علایم آفتاب سوختگی
- وجود زخم های پوستی روی برخی نواحی بدن ماهی مثل پشت سر، سطح پشتی بدن، باله پشتی و بالای باله دمی
- تغییر رنگ پوست آسیب دیده به رنگ مایل به سفید و در نهایت ناهموار، ضخیم و کرمی رنگ شدن پوست
- فرسودگی باله ها
- ریزش فلس های ماهی و تشکیل زخم صورتی رنگ ناشی از بیرون زدن عضله یا غضروف
- عدم توانایی تنظیم فشار اسمزی و بالانس شیمیایی خون و آسیب کلیوی (در موارد بسیار نادر)
- بروز عفونتهای ثانویه باکتریایی و قارچی
- كاهش اشتها و كاهش رشد
پیشگیری از آفتاب سوختگی ماهیان
- نصب سایبان روی استخرهای پرورش ماهی
- استفاده از پری بیوتیک و تقویت کننده سیستم ایمنی آبزیان جهت افزایش مقاومت آنها در برابر استرس های مختلف و تغییرات دمایی
- کاهش تراکم و عمیق کردن استخر
