توکسوپلاسما گوندی (Toxoplasma gondii) تک یاخته ای هاگدار است که انسان و دیگر موجودات خون‌گرم را در سراسر درگیر می کند؛ از جمله پرندگان و پستانداران دریایی. این انگل درون سلولی، چرخۀ زندگی غیر مستقیم چندگانه ای دارد و به دو صورت جنسی و غیرجنسی تولید مثل می کند.
گربه سانان تنها میزبانان T gondii هستند که با دفع اوسیست از طریق مدفوع، محیط را آلوده می سازند. توکسوپلاسما شامل سه مرحلۀ عفونی است:
- Tachyzoites (تقسیمات و چند برابر شدنِ سریع)
- Bradyzoites (تقسیم آهسته درون کیست های بافت)
- Sporozoites (در اوسیست های رشد یافته یا هاگدار)
ژنوتایپ های مختلفی از T gondii وجود دارند که هریک رفتارها و قدرت متفاوتی دارند. ژنوتایپ های شناسایی شده در آمریکای جنوبی، آفریقا، و آسیا بیماری زا تر از ژنوتایپ های موجود در اروپا و آمریکای شمالی هستند.
T gondii از طریق خوردن اوسیست های عفونی موجود در محیط آلوده، خوردن کیست های موجود در بافت گوشت آلوده، و همچنین از طریق جفت از مادر به جنین انتقال پیدا می کند.
تشخیص
- تشخیص غیرمستقیم با آزمایش های سرولوژی
- تشخیص کالبدگشایی از طریق روش های مولکولی، بافت شناسی، و آزمون زیستی
علائم بالینی توکسوپلاسما غیراختصاصی هستند و نمی توان آنها را معیار برای تشخیص قطعی قرار داد.
کنترل و درمان
- برای توکسوپلاسمای شدید: پس از تشخیص بیماری، داروهای ضدکوکسیدیوز در کوتاه ترین زمان ممکن تجویز می شوند.
- برای توکسوپلاسمای اولیه: درمان های خاصی برای کنترل بیماری و کاهش انتقال عمودی ارائه می گردند.
Sulfadiazine و pyrimethamine عملکردی هم افزا داشته و به صورت گسترده برای درمان توکسوپلاسما تجویز می گردند. با اینکه این دارو ها هخمگامی که انگل به صورت فعال در حال تکثیر است درکنترل بیماری اثربخش اند، اما معمولا باعث ریشه کنی آن نمی شوند. داروهای دیگر از جمله diaminodiphenylsulfone، atovaquone، و spiramycin نیز ممکن است در کیس های با درگیری شدیدتر تجویز گردند. Clindamycin یک گزینۀ درمانی دیگر برای سگ ها و گربه ها است که در دوزهای 10-40 mg/kg و 25-50 mg/kg به مدت 3-4 هفته مورد استفاده قرار می گیرد. Toltrazuril، ponazuril، و diclazuril نیز ممکن است برای درمان توکسوپلاسما و همچنین کاهش دفع اوسیست ها تجویز گردند.
کوکسی فیت محصول صد در صد گیاهی ضد کوکسیدیوز و بهبود دهنده عملکرد دستگاه گوارش در حیوانات می باشد که به صورت پودر مخلوط در خوراک قابل استفاده است. این محصول متشکل از اجزای فعال گیاهان بلوط، آرتمیزیا و سیر می باشد. استفاده از این محصول سبب مهار رشد و تکثیر انگل های بیماری زا در روده شده و موجب کاهش اثرات مخرب و تسریع روند بهبودی بیماری ها می گردد. این محصول فاقد هر گونه ترکیبات شیمیایی بوده با انواع ترکیبات مورد استفاده در خوراک سازگار می باشد. کوکسی فیت جایگزین کوکسیدیواستات ها بوده و بر خلاف سایر داروها و ترکیبات شیمیایی هیچ گونه مقاومت دارویی و تداخلی با سایر داروها ایجاد نمی کند.از جمله ویژگی های این محصول عدم دوره پرهیز از مصرف آن بوده و قابل مصرف در تمامی مراحل پرورش ، تولید و شیردهی می باشد
برای حیوانات، درمان های ارائه شده برای توکسوپلاسما به ندرت تضمین کنندۀ بهبودی اند.
سرایت به انسان و پیشگیری از توکسوپلاسما
توکسوپلاسما یک بیماری مشترک بین انسان و حیوان مهم است. در برخی از مناطق تیترهای IgG برای T gondii در سرم حدود 60% از افراد جمعیت وجود دارد. توکسوپلاسما یک مسئله مهم برای افراد با نقص سیستم ایمنی می باشد. توکیلاسما برای زنان باردار نیز موضوعی مهم و خطرناک است؛ tachyzoites می تواند به صورت عمودی سرایت پیدا کرده و از طریق جفت از مادر به جنین انتقال یافته و باعث بروز اختلالات نورولوژیک شود. ورود T gondii ممکن است از طریق مصرف گوشت نپخته یا کم پخته، و یا ورود اوسیست های موجود در مدفوع گربه به بدن از طریق خوردن آب یا سبزیجات آلوده، اتفاق بیفتد.
- برای پیشگری از بیماری، باید پس از تماس با گوشت یا محیط آلوده، دست ها به خوبی با آب و صابون شسته شوند.
- T gondii ها با سرمای زیر 13- درجه، اشعه گاما، و پخته شدن و یا تماس با آب جوش از بین می روند. در کشتارگاه و قصابی ها، تمام تخته ها، چاقوها، ظرفشویی و دیگر مناطق باید با آب جوش تمیز شوند.
- ظرف خاک گربه ها بهتر است به صورت روزانه تخلیه و تمیز شود.
- زنان باردار باید سعی کنند با مدفوع گربه در تماس نباشند.
- بهتر است گربه های خانگی از غذاهای خشک و کنسرو شده یا به خوبی پخته شده استفاده نمایند.
- هنگام کار در باغچه باید از دستکش استفاده شود.
- سبزیجات باید پیش از مصرف به خوبی با آب و مواد ضدعفونی مناسب کننده شسته شوند.
