رشد سریع صنعت آبزی پروری برای پاسخگویی به نیاز جمعیت کشور به منابع پروتئینی سالم و استفاده بهینه از منابع آبی، باعث پرورش متراکم آبزیان (ماهی، میگو و…) شده است. این نوع پرورش منجر به گسترش بیماری های عفونی و ایجاد خسارهای اقتصادی شدیدی می شود چرا که بر پتانسیل تولیدی تأثیر گذاشته و می تواند باعث مرگ و میر بالا در گونه های آبزی شوند. این تهدیدها با استفاده و سوء استفاده از محصولات شیمیایی سنتتیک از جمله آنتی بیوتیک ها مدیریت می شوند. این فرآورده های شیمیایی برای محیط زیست و سلامت انسان مضر هستند چرا که باعث تجمع زیستی، تجمع در بافت ماهی و توسعه باکتری های مقاوم به چند دارو (MDR) و باقی ماندن داروها در گوشت ماهیان می شوند.
برای کاهش مقاومت باکتریایی، لازم است استراتژی‌های جدیدی اجرا شود که استفاده از داروهای ضد میکروبی شیمیایی را محدود کرده و مصرف داروهای طبیعی و گیاهی را تقویت می کند. این استراتژی زیست محیطی استفاده عمومی از سین بیوتیک ها و محرک های ایمنی و محصولات گیاهی بوده که در حوزه دامپزشکی در حال توسعه و افزایش می باشد.
یکی از محرکهای ایمنی گیاهی و مکمل غذایی در پرورش آبزیان عصاره گیاه سیر می باشد که دارای ترکیبات زیست فعال مختلف با خواص بیولوژیکی متعدد برای سلامت حیوان است. علاوه بر خواص آن، استفاده از سیر به دلیل هزینه کم، گنجاندن آسان آن در غذا و تأثیر کم بر محیط زیست محبوب است. بنابراین کاربرد آن می تواند راه حلی موثر برای مبارزه با بیماری ها، بهبود سلامت موجودات زنده با استفاده از منابع طبیعی و جایگزینی برای آنتی بیوتیک ها باشد. اما لازم بذکر است هر گیاه به تناسب اثرات مثبت ممکن است دارای عوارض و خطراتی برای ماهی یا میگو باشد از این رو استفاده خودسرانه از سیر به هیچ وجه توصیه نمی شود، چرا که سیر مصرفی یا عصاره آن باید از نظر مقدار ماده موثره، روش فرآوری، بار میکروبی، دوز موثر و … کنترل کیفی شود تا بتواند اثرات مفید خود را داشته باشد.
خواص عصاره سیر برای ماهی
گیاه سیر با نام علمی (Allium sativum) دارای خواص ضد قارچی، ضد انگل، ضد باکتریایی، ضد ویروس و آنتی اکسیدانی است. ترکیبات فعال زیستی حاوی گوگرد (آجوئن ها آلین و آلیسین) و ترکیبات فنلی بدون گوگرد مسئول این خواص هستند. عصاره سیر دارای ترکیبات متنوعی از انواع اسیدهای آمینه، مواد آلی ، هیدرات کربن، چربی، ترپنوئید، آنزیم، پروستاگلاندین، آلیساتین، آلین و آلیسین، مواد معدنی (سدیم، پتاسیم، فسفر، آهن، ید، گوگرد، سیلیس و کلسیم)، ویتامین ها (C و A) فلاونوئیدها و ترکیبات فرار و غیرفرار با ارزش دارویی و درمانی قابل توجه است.
خواص آلیسین جزء فعال عصاره سیر
آلیسین ترکیب فیتوژنیک اصلی گیاه سیر است که در ایجاد بوی خاص سیر و بسیاری از خواص درمانی آن نقش دارند . این ترکیب به طور طبیعی از اسید آمینه آلین تشکیل می شود و توسط آنزیم آلیناز به آلیسین تبدیل می شود.
- فعالیت ضد عفونی کننده و ضد باکتری
- درمان بیماری های انگلی و قارچی
- تحریک یا تعدیل ایمنی
- خواص آنتی اکسیدانی
- توانایی های کاهش استرس
- فعالیت ضد ویروسی
- محافظت از کبد و کاهش کلسترول
- آنتی بیوتیک طبیعی محرک رشد و بهبود عملکرد رشد
خواص ضد باکتریایی سیر
خواص مفید سیر برای درمان بیماری های باکتریایی ناشی از باکتری های گرم مثبت و گرم منفی به آلیسین نسبت داده می شود. آلیسین با واکنش با تیول‌های با وزن مولکولی کم، مانند گلوتاتیون، و تغییر پتانسیل ردوکس سلولی به حالت اکسیده‌تر، پروتئین‌های باکتریایی را اکسید می‌کنند که باعث آپوپتوز (مرگ) سلولی میشود. علاوه بر این، خواص چربی دوست آلیسین فعالیت ضد میکروبی آن را افزایش می دهد و به آن اجازه می دهد از طریق دیواره سلولی باکتری وارد سلول شود. سیر با افزایش قابل توجهی در فاگوسیتوز، تولید آنیون سوپراکسید و فعالیت سوپراکسید دیسموتاز (SOD) مقاومت بدن را در برابر بیماری‌های باکتریایی افزایش می دهد.
اثرات ضد ویروسی سیر
آلیسین به آجوئن تبدیل می شود که مولکولی پایدارتر است، و با فعالیت ضد ویروسی خود فرآیندهای وابسته به اینتگرین را در سیستم سلولی آلوده مسدود می کند. علاوه بر این، آلیسین به طور موثری تکثیر ویروس را مهار می کند و سیستم ایمنی را از طریق پروتئوم میزبان تحریک می کند. سیر با افزایش فعالیت سوپراکسید دیسموتاز و کاتالاز و همچنین توانایی آنها در از بین بردن رادیکال های آزاد باعث بقای بالای میگوهای مبتلا به ویروس سندرم لکه سفید (WSSV) و Vibrio parahaemolyticus می شود.
اثرات سیر بر سیستم ایمنی
بسیاری از فعالیتهای آبزی پروری که منجر به تغییر در کیفیت آب محیط پرورش میشوند سبب ایجاد پاسخهای فیزیولوژیک استرس در ماهی میگردند. در بین گیاهان دارویی به کارگیری گیاه سیر در صنعت آبزی پروری برای بهبود و تحریک فعالیت سیستم ایمنی غیر اختصاصی عمومیت یافته است. سیر پاسخ ایمنی میزبان را از طریق مکانیسم هایی شامل اینترفرون گاما، فاکتور نکروز تومور، اینترلوکین (IL-12P70) و سلول های T بهبود می بخشد. علاوه بر این، یکی دیگر از مزایای سیر، تحریک ایمنی است که به ترکیبات ارگانوسولفور، پلی ساکارید و فروکتان نسبت داده می شود. آلیسین باعث افزایش تولید سایتوکاین ها، فعالیت ماکروفاژها، لنفوسیتها و سایر سلول های سیستم ایمنی میگرد. فعالیت لیزوزیم از مهمترین اجزای ایمنی غیر اختصاصی ماهی محسوب میشود که موجب تخریب جداره باکتریها، فعال سازی کمپلمان و افزایش فعالیت بیگانه خواری در ماهی میشود.
تاثیر سیر بر رشد ماهی
عوامل متعددی مانند فعالیت آنزیم های گوارشی، ساختار و میکروبیوتای روده می توانند بر عملکرد رشد تاثیر بگذارند. سیر در آبزی پروری عمدتاً به عنوان محرک رشد استفاده میشود که می تواند مستقیماً بر شاخص‌های عملکرد تولیدی با بهبود مصرف و کارایی غذا و همچنین ضریب تبدیل غذا تأثیر بگذارد. مصرف سیر در آبزیان باعث:
- بهبود افزایش وزن، سرعت رشد و کارایی غذا و ضریب تبدیل غذا و درصد پروتئین می شود.
- رشد پرزهای روده و فعالیت آنزیم های گوارشی از جمله آمیلاز، پروتئاز و لیپاز می شود که به جذب غذا و متعاقب آن بهبود شاخص های رشد کمک می کند.
- تحریک ترشحات بزاقی پانکراس، صفرا و آنزیمهای مخاط روده باعث افزایش قابلیت هضم و جذب و در نتیجه بهبود عملکرد رشد و کاهش ضریب تبدیل غذایی می گردد.
- بدلیل افزایش مطلوبیت و دلپذیري غـذا برای ماهی و افزایش مصرف خوراک می تواند رشد و تغذیه را بهبود دهد.
درمان انگل ماهی
یکی از بیشترین اثرات مصرف سیر بر روی ماهی، خواص ضد قارچی و ضدانگلی آن است که هم به عنوان یک مکمل غذایی و عمدتاً به عنوان عصاره ای برای حمام های غوطه وری مورد استفاده قرار گرفته و باعث کاهش بار انگل می شود. برای درمان تخم ماهی آلوده به قارچ ساپرولگنیا-انگل خارجی تخم و ماهی – از ضدعفونی کننده های شیمیایی مانند مالاشیت گرین، سولفات مس، پرمنگنات پتاسیم و فرمالین استفاده می شود که به دلیل تنوع در جمعیت پاتوژن ها، تشکیل سویه های مقاوم و عوارض جانبی گسترده اثر پایدار و موثری مشاهده نمی شود لذا استفاده از داروهای گیاهی موثر به عنوان درمان جایگزین توصیه می گردد. بدین ترتیب سیر باعث تسریع در بهبودی و ترمیم زخمهای سطحی ماهی ها میشود.
پیشگیری و درمان بیماری های ماهی با سیر
استفاده بیش از حد و سوء استفاده از آنتی بیوتیک در پرورش ماهی و پیامدهای سلامت جهانی آن منجر به جستجوی جایگزین های طبیعی تر مانند گیاهان دارویی شده است. لذا استفاده از ترکیبات گیاهی حاوی سیر مانند کوکسی فیت می تواند ضمن سلامت دستگاه گوارش و تقویت عملکرد هضم و جذب و همینطور فعالیت ضد باکتریایی و ضد ویروسی و ضد انگلی جایگزین مناسبی برای آنتی بیوتیک ها و سایر داروهای شیمیایی باشد. داروی گیاهی کوکسی فیت حاوی سیر استاندارد شده با دوز مناسب است که در محدوده مجاز اثربخشی و ایمنی آن تنظیم شده است تا عوارض جانبی و خطری برای آبزیان نداشته باشد. از طرفی بدلیل وجود سایر ترکیبات از جمله تانن در محصول و اثرات هم افزایی بین این ترکیبات کارآیی آن در بهبود رشد، تقویت ایمنی، اثرات ضدمیکروبی و بهبود هضم و جذب خوراک بالاتر خواهد بود.
برای اطلاعات بیشتر محصول کوکسی فیت اینجا را کلیک کنید و برای خرید محصول از این قسمت اقدام کنید.
