ویبریوزیس در میگو; علت تا درمان

پرورش میگو در کشور در سالهای اخیر به دلایل اقتصادی توسعه زیادی یافته است. با گسترش این صنعت و افزایش تراکم در واحدهای پرورش دهنده مشکلاتی از قبیل استرس های تولید و تغذیه، آلودگی آب، چالش های مدیریتی و شیوع عفونت ها متأسفانه شاهد وقوع بیماری های باکتریایی و ویروسی در فارم های پرورش میگو در کشور بوده ایم.

ویبریوزیس (Vibriosis) یکی از مهمترین و جدی ترین عفونت های باکتریایی میگو در ایران است که تلفات و خسارات قابل توجهی را در فارم ها پرورش دهنده میگو ایجاد می کند. از بین گونه های ویبریو (vibrio)، گونه ویبریو پاراهمولیتیکوس (Vibrio parahaemolyticus) مهمترین پاتوژن فرصت طلب در صنعت آبزی پروری می باشد. عفونت ناشی از ویبریو عمدتاً در مراکز تکثیر میگو رخ می‌دهد، اما همه‌گیری‌هایی نیز در استخرهای پرورش گونه‌های مختلف میگو دیده ‌شده است.

گونه های ویبریو، ارگانیسم های مقاوم به نمک بوده که به صورت طبیعی در آب های شور و در مناطق گرمسیری و معتدل یافت میشوند. عمدتا ویبریوها در محیط های آبی خصوصا در میان سخت پوستان و در سطح پوست و اندام های داخلی سخت پوستان به ظاهر سالم، همچنین در رسوبات و در ستون آب در محیط هایی که آلودگی یا شوری بالا داشته باشد، شیوع دارند. ویبریوها در ماهی ها، حلزون ها، برخی سخت پوستان، پلانکتون ها و همچنین رسوبات نیز یافت میشوند.

عوامل مستعد کننده بروز ویبریوز در مزارع پرورش میگو:

شیوع ویبریوزیس زمانی رخ می دهد که عوامل محیطی سبب افزایش سرعت تکثیر باکتری گردند. برخی عوامل شامل:

محیط نامساعد مانند کیفیت پایین آب و خاک
تجهیزات نامناسب تعویض و هوادهی آب در حجم های بالا
استفاده از خوراک با کیفیت پایین و پروتئین ناکافی
تجمع لجن و مواد آلی در کف استخر به علت هضم نامناسب غذا

تمام موارد ذکر شده باعث افزایش مواد آلی و کاهش اکسیژن شده که منجر به کاهش رشد و در نتیجه ضعف ایمنی میگو و بروز بیماری خواهد شد.

اهمیت ویبریوز در سلامت انسان و میگو:

گونه های مختلف باکتری جنس ویبریو به عنوان بخشی از میکرو فلور طبیعی آب و میگو شناخته شده اند که به هر دلیل ممکن از جمله استرس و ضعف میگوها باعث بروز بیماری ویبریوزیس شوند که امکان ایجاد تلفات صد درصدی در مزارع میگو را نیز دارند.

امکان تلفات صد درصدی ناشی از درگیری با ویبریوزیس وجود دارد

مقادیر بالای ویبریو در استخرهای پرورشی آبزیان احتمال ابتلا به بیماری های ویروسی همچون لکه سفید را نیز بالا میبرد. از طرفی ویبریو پاراهمولیتیکوس عامل اصلی سندرم مرگ زودهنگام (EMS ) یا Early mortality syndrome میگو می باشد.

بعضی از ویبریوها مانند ویبریو پاراهمولیتیکوس برای انسان نیز بیماریزا بوده و سبب گاستروآنتریت یا مسمومیت غذایی خصوصا در اثر مصرف غذاهای خام دریایی میشوند، اما تعداد گونه های بیماریزای ویبریو نسبت به کل انواع ویبریو اندک است.

بعضی از ویبریوها مانند ویبریو پاراهمولیتیکوس برای انسان نیز بیماریزا می باشند.

علائم ویبریوزیس در میگو

الف) علائم رفتاری

گیجی، سستی و بی حالی
ناهماهنگی در شنا و بدون جهت یابی مشخص
ضعف و بی اشتهایی
تجمع در مناطق کم عمق آب و لبه های استخر

ب) علائم بالینی ویبریوزیس در میگو

نشانه های بالینی به دو صورت عفونت های موضعی و عمومی مشاهده می شوند:

عفونت های موضعی در لارو میگو، به شکل نقاط قهوه ای یا تیره رنگ و نکروز اندام های ضمیمه حرکتی دیده می شود. ویبریوزیس در میگو های جوان و بالغ، باعث آلودگی کوتیکول پوسته میگو، دستگاه تنفس و بافت های ضمیمه آن می شود؛ هم چنین باعث ایجاد نقاط سیاه و قهوه ای در قسمت های مختلف پوسته میگو بویژه در سطح پشتی می شوند .

عفونت های عمومی در لارو میگو، به صورت بی اشتهایی، مشاهده روده خالی که نشان از عدم تغذیه میگو می باشد دیده می شود. نشانه ها در میگوهای جوان و بالغ معمولاً با یک استرس شدید و کدورت رنگ عضلات شکمی، بی اشتهایی و انتشار رنگدانه های کروماتوفور قرمز رنگ در پاهای حرکتی شنا و کروماتوفور سیاه در سطح شکمی همراه می باش. همچنین خم شدن قسمت پشتی در قطعه سوم شکمی دیده می شود.

ویبریوز عامل بروز بیماری های باکتریایی ذیل می باشد:

سپتیسمی باکتریال (Bacterial Septicemia):

سپتی سمی باکتریال یکی از شدیدترین بیماریهای ایجاد شده توسط ویبریو در میگو است که با علایم بیحالی، شنای غیر طبیعی، تغییر رنگ عضلات از بی رنگ به سفید ، اتساع سلول های رنگدانه ای، قرمز شدن پاهای شنا که در عضلات شکمی دیده میشود. در موارد مزمن، پوششهای آبشش به شکل قرمز و ملتهب و دچار ساییدگی و خوردگی دیده میشوند. تاولهای سیاه و ملانیزه در پوسته و شکم دیده میشود.

نکروز حاد هپاتوپانکراس (AHPND) یا Acute hepatopancreatic necrosis disease

بیماری AHPND یا نکروز حاد هپاتوپانکراس، یک عفونت باکتریایی در میگو می باشد که تحت شرایط نامناسب محیطی مانند کیفیت آب، بار آلی، سوء تغذیه و افزایش کود و مدفوعات در استخر به وقوع میپیوندد. در ابتدای عفونت ارگان هپاتوپانکراس شکننده و با ادامه بیماری بدلیل از دست دادن رنگدانه بافت آن سفت و رنگ پریده می شود. نهایتا این ارگان به شدت کوچک شده و تحلیل می رود. میگوهای مبتلا بی حال و بی اشتها بوده و شنای طبیعی ندارند و در نهایت باعث تلفات گسترده می شود.

درمان ویبریوزیس میگو

با توجه به اینکه ویبریوزیس به شدت در کشور در حال رشد است انجام اقدامات کنترلی و پیشگیرانه علیه آن از اهمیت بالایی برخوردار است. طبیعتا گام اول در درمان بیماری های باکتریایی، استفاده از آنتی بیوتیک ها می باشد. اما استفاده از آنتی بیوتیک ها در آبزیان و خصوصا مزارع پرورش میگو به دلایلی همچون سختی استفاده (آنتی بیوتیک فقط در خوراک قابل استفاده است) و باقیمانده آنتی بیوتیکی که هم برای مصرف کنندگان و هم در بحث صادرات مشکل ایجاد میکند، پرهزینه و غیرممکن است. به همین دلیل سیاست اصلی پرورش دهندگان باید پیشگیری و کنترل بیماری باشد.

برای جلوگیری از بروز بیماری ویبریوزیس در میگوها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

مدیریت مناسب بهداشتی آب
تغذیه مناسب
افزایش تعویض روزانه آب و ضدعفونی با کلر
نظافت و کاهش توده زیستی موجود در محیط پرورش میگوها
کاهش عوامل استرس زا
زهکشی، خشک کردن و آهک پاشی استخر ها پس از برداشت

با توجه به محدودیت های استفاده از آنتی بیوتیک ها در مزارع پرورش میگو، استفاده از جایگزین های مناسب آن ها شامل سین بیوتیکها، پروبیوتیک ها ریزجلبکها، باکتریوفاژها و مواد محرک سیستم ایمنی در کنار راهکارهای مدیریتی به عنوان راهکاری ارزان و در دسترس در کاهش ابتلا به بیماری موثر است. سین بیوتیک ها، که ترکیبی متشکل از پروبیوتیک ها و پری بیوتیک ها می باشند از طریق بهبود محیط روده و رقابت با پاتوژن ها از رشد و تکثیر آن ها در روده جلوگیری کرده و در پیشگیری از بروز عفونت نقش بسزایی دارند. این ترکیبات همچنین به بهبود هضم و جذب مواد غذایی در روده کمک کرده در نتیجه به رشد و وزن گیری میگو کمک می کنند.