مقاومت میکروبی چیست؟
مقاومت ضد میکروبی (Antimicrobial Resistance) در حیوانات همچنان در سال 2025 یک نگرانی قابل توجه برای سلامت جهانی است. تلاش های زیادی با همکاری جهانی برای این منظور انجام شده است. مجمع جهانی اقتصاد بر نیاز فوری به همکاری جهانی برای مبارزه با مقاومت ضدمیکروبی (AMR) تاکید می کند و خاطرنشان می کند که توسعه کافی ترکیبات ضدمیکروبی جدید ممکن است 15 تا 20 سال طول بکشد.
صنعت داروهای دامی متعهد شده است تا سال 2025 اقدامات جهانی زیادی برای کاهش نیاز به آنتی بیوتیک در حیوانات انجام دهد. این اقدامات بر پیشگیری از بیماری، تشخیص زودهنگام و درمان دقیق برای به حداقل رساندن مصرف آنتی بیوتیک متمرکز است.
گزارشی که در تاریخ 20 نوامبر 2024 در پاریس فرانسه نوشته شد به بررسی نحوه برخورد بخش سلامت حیوانات با چالش مقاومت ضدمیکروبی (AMR) در چند سال گذشته می پردازد و موفقیت ها و پیشرفت های قابل توجهی را که در سرتاسر جهان به دست آمده را برجسته می کند و همچنین بر نیاز به اقدام، سرمایه گذاری و همکاری مستمر تاکید می کند.
مقاومت ضد میکروبی یا AMR
ضدمیکروب ها راه را برای شرایط زندگی بهتر هم برای انسان و هم برای حیوانات هموار کردند. قبل از کشف پنی سیلین توسط الکساندر فلمینگ در سال 1928، عفونت های ناشی از بریدگی های جزئی می توانست منجر به عفونت جریان خون یا مرگ شود. با این حال، امروزه، این داروهای نجات دهنده به دلیل استفاده نادرست و استفاده بیش از حد در بخش های مختلف، کارایی خود را از دست می دهند. این پدیده به عنوان مقاومت ضد میکروبی یا AMR شناخته می شود که می تواند در جمعیت های حیوانی، انسانی یا گیاهی منشأ گرفته و تهدیدی برای همه گونه ها باشد.
روند جهانی مبارزه با مقاومت ضد میکروبی در حیوانات
بیشترین استفاده از آنتی بیوتیک ها برای صنعت پرورش دام و طیور و آبزیان است که این روند با افزایش تقاضای جهانی برای گوشت در حال رشد است.
افزایش تقاضای جهانی برای پروتئین حیوانی قابل توجه ترین روند رژیم غذایی زمان ما است. از سال 2000، تولید گوشت در کشورهای پردرآمد افزایش یافته است. در آسیا، آفریقا و آمریکای جنوبی به ترتیب 68، 64 و 40 درصد رشد داشته است. انتقال به رژیم‌های غذایی با پروتئین بالا در کشورهای با درآمد کم و متوسط با گسترش جهانی سیستم‌های تولید فشرده حیوانی که در آن از آنتی بیوتیک به طور معمول برای حفظ سلامت و بهره‌وری استفاده می‌شود، تسهیل شده است.
در سطح جهانی، 73 درصد از کل داروهای ضدمیکروبی فروخته شده روی زمین در پرورش حیوانات تولید کننده غذا (Food-producing animals) استفاده می شود. شواهد بدست آمده این عمل را با افزایش عفونت‌های مقاوم به ضد میکروبی نه تنها در حیوانات بلکه در انسان‌ها مرتبط می‌دانند. چرا که بسیاری از این ضد میکروبی ها مشابه یا شباهت زیادی به داروهای مورد استفاده در انسان دارند.
فراتر از پیامدهای بالقوه جدی برای سلامت عمومی، اتکا به مواد ضد میکروبی برای پاسخگویی به تقاضای پروتئین حیوانی یک تهدید احتمالی برای پایداری صنعت دام و در نتیجه برای معیشت دامداران در سراسر جهان است. متاسفانه در بعضی کشور های کم درآمد روند مقاومت ضد میکروبی (AMR) در حیوانات به خوبی نظارت نشده است.
ارقام دقیقی برای مقدار مواد ضد میکروبی مورد استفاده در حیوانات در ایالات متحده در دسترس عموم نیست و برآوردها بسیار متفاوت است. مقاومت ضد میکروبی در انتروپاتوژن‌های مشترک بین انسان و دام (مانند گونه‌های سالمونلا، کمپیلوباکتر)، باکتری‌های مشترک (مانند اشریشیاکلی، انتروکوک)، و پاتوژن‌های باکتریایی حیوانات (مانند پاستورلا، گونه‌های اکتینوباسیلوس پیش‌واریوال)، گسترش یافته است.
مقاومت ضد میکروبی یک مشکل عمده سلامت است. پس از دهه‌ها تحقیق، مشکلات متعدد در مقابله با مقاومت پدیدار شده است، از کمبود داروهای ضد میکروبی جدید گرفته تا برنامه های اضطراری ناکارآمد برای کاهش استفاده از ترکیبات ضدمیکروبی؛ در نتیجه مقاومت به این داروها خارج از کنترل است. امروزه ما می دانیم که باکتری ها بخشی از محیط زیست هستند و اغلب میتوانند به عنوان منشأ برای انتقال مقاومت به انسان ها و حیوانات در نظر گرفته شوند.
تفاوت مقاومت ضد میکروبی و مقاومت آنتی بیوتیکی
مقاومت آنتی بیوتیکی و مقاومت ضد میکروبی اصطلاحات نزدیک به هم هستند، اما تفاوت های ظریفی دارند. مقاومت آنتی بیوتیکی به طور خاص به مقاومت باکتری ها در برابر آنتی بیوتیک ها اشاره دارد. باکتری ها نسبت به دسته ای از داروهایی که برای مبارزه با بیماری طراحی شده اند مقاومت نشان می دهند. این مقاومت آنتی‌بیوتیکی زمانی رخ می‌دهد که باکتری‌ها مکانیسم‌هایی را برای زنده ماندن در معرض داروهایی ایجاد می‌کنند که زمانی در برابر آنها مؤثر بوده‌اند (مانند پنی سیلین یا آموکسی سیلین).
این زیرمجموعه ای از مقاومت ضد میکروبی است که فقط بر روی آنتی بیوتیک ها تمرکز دارد.
مقاومت ضد میکروبی (AMR) یک اصطلاح گسترده‌تر است که نه تنها در برابر آنتی‌بیوتیک‌ها، بلکه به ضد قارچ‌ها، ضد ویروس‌ها و ضدانگلی‌ها نیز مقاومت می‌کند. به طور خلاصه، مقاومت ضد میکروبی شامل مقاومت میکروب ها (باکتری ها، قارچ ها، ویروس ها و انگل ها) در برابر هر نوع عامل ضد میکروبی است. این ممکن است به دلایل مختلفی رخ دهد، از جمله استفاده بیش از حد یا سوء استفاده از داروها، که میکروب ها را به سازگاری سوق می دهد. بنابراین، تمام مقاومت های آنتی بیوتیکی مقاومت ضد میکروبی است، اما همه مقاومت های ضد میکروبی مقاومت آنتی بیوتیکی نیستند. دامنه مقاومت ضد میکروبی فراتر از عفونت های باکتریایی است.
آنتی بیوتیک گیاهی برای کاهش مقاومت آنتی بیوتیکی
استفاده از ترکیبات مؤثره گیاهی به‌عنوان جایگزین آنتی‌بیوتیک‌ها مزایای متعددی دارد، از جمله مهمترین آن ها کاهش مقاومت آنتی‌بیوتیکی است. بسیاری از گیاهان دارویی دارای خواص ضدباکتریایی، ضدالتهابی و تقویت‌کننده سیستم ایمنی هستند که میتوانند به مقابله با عفونت‌ها کمک کنند، بدون اینکه به میکروب‌ها فرصت ایجاد مقاومت بدهند. علاوه بر این، ترکیبات گیاهی معمولاً عوارض جانبی کمتری نسبت به آنتی‌بیوتیک‌های شیمیایی دارند و از طریق مکانیسم‌های متنوعی عمل می‌کنند که احتمال ایجاد مقاومت در میکروب‌ها را کاهش می‌دهد. همچنین، استفاده از این ترکیبات می‌تواند به حفظ تعادل میکروبی در بدن کمک کرده و از بروز مشکلاتی مانند اختلالات گوارشی و ضعف سیستم ایمنی که در اثر مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها ایجاد می‌شود، جلوگیری کند. آریوبیوتیک اولین آنتی بیوتیک گیاهی تولید شده جهت استفاده در صنعت دامپزشکی است که می تواند نقش موثری در درمان عفونت های باکتریایی و کاهش مقاومت های آنتی بیوتیکی داشته باشد و از طرفی سلامت محصولات دامی تولید شده را جهت اطمینان از امنیت غذایی مصرف کنندگان تضمین کند.
