بیماری سیاه گوسفند یا هپاتیت نکروزان عفونی، مسمومیت حاد و کشنده است که عمدتاً توسط کلستریدیوم نووی نوع B ایجاد میشود. باکتری کلستریدیوم میتواند باعث بیماری های مختلفی در گوسفند بشود. این بیماری‌ها شامل موارد زیر است:
- انتروتوکسمی (ناشی از کلستریدیوم پرفرنجنس B، C و D)
- کزاز (کلستریدیوم تتانی)
- براکسی و ادم بدخیم (کلستریدیوم سپتیکوم)
- بیماری سیاه (کلستریدیوم نووی)
و
- شاربن علامتی یا پا سیاه (کلوستریدیوم چائووئی)
علت مرگ سریع حیوان مبتلا؛ سموم قوی ترشح شده توسط گونه های مختلف کلستریدیایی است. متاسفانه حتی اگر بیماری در مراحل اولیه تشخیص داده شود درمان ناموفق خواهد بود. با توجه به اهمیت اقتصادی و جنبه های رفاهی این بیماری ها، برنامه های واکسیناسیون کارآمد برای کنترل مناسب مورد نیاز است.
این بیماری به ندرت خوک و اسب را نیز درگیر میکند.
تاریخچه بیماری سیاه یا هپاتیت نکروزان عفونی گوسفند
بیماری سیاه گوسفند که به عنوان هپاتیت نکروزان عفونی نیز شناخته میشود، اولین بار در اواخر دهه 1800 در استرالیا شناسایی شد. این بیماری توسط باکتری کلستریدیوم نووئی ایجاد میشود و در اکثر موارد همزمان با فاسیولوزیس کبدی رخ میدهد.
آلودگی کبد با انگل فاسیولا در دهه 1980 به دنبال کاهش باران کم شد، اما پس از بارندگی های پیاپی در دهه 1990 رو به فزونی گذاشت و به این ترتیب، دوباره در مناطق مرطوب‌تر جزایر بریتانیا گسترده شد.
بیماری سیاه گوسفند معمولا در سن بالا و در زمستان دیده میشود. مهاجرت فلوک به داخل کبد باعث تحریک رشد اسپورهای کلستریدیوم نووای به حالت رویشی میشود که در این صورت هم سموم آلفا و هم بتا را تولید کرده و باعث نکروز کبدی میشود.
پارگی گسترده مویرگ ها در بافت زیر جلدی باعث سیاه شدن پوست میشود و به همین دلیل به این بیماری؛ بیماری سیاه گوسفند گفته میشود.
عامل بیماری سیاه گوسفند کجاست؟
باکتری نووی_ عامل بیماری سیاه گوسفند _ در خاک، روده، کبد علفخواران، روی سطوح پوست و در عضلات به صورت غیرفعال وجود دارد و به صورت بالقوه منبع عفونت هستند. مهمترین منبع عفونت، آلودگی مرتع به مدفوع حیوانات ناقل است. باکتری کلستریدیوم نووی در نواحی نکروز شده کبد _ناشی از مهاجرت فلوک های کبدی_ تکثیر میشود و نوعی سم نکروز کننده قوی (سم آلفا) تولید میکند.
اهمیت درمان بیماری سیاه گوسفند
متاسفانه زمانی که علائم بروز میکند معمولاً بسیاری از ارگان ها تحت تاثیر توکسین باکتری قرار گرفته اند و بهبود دشوار است. بهتر است در کنار واکسیناسیون مناسب از ایمونوپروپوفیت برای ارتقاء ایمنی و بهبود کارایی واکسن بهره بگیرید. همچنین اگر گوسفندانتان را در مناطق بارانی و مرطوب نگه میدارید برای جلوگیری از درگیری کبد با فاسیولا از هپامارین استفاده کنید.
برای اطلاعات بیشتر محصول هپامارین اینجا کلیک کنید.
برای خرید محصول هپامارین اینجا کلیک کنید.
نشانه بیماری سیاه گوسفند
معمولاً اولین نشانه بیماری سیاه گوسفند مواجه شدن با لاشه گوسفند مرده بدون بروز علائم بالینی است. در این مرحله باید به دنبال تشخیص قطعی بود. به همین منظور هر تلاشی باید به کارگرفته شود تا دامدار متقاعد شود لاشه را بی درنگ و قبل از وقوع تلفات بیشتر به مرکز تحقیقات دامپزشکی، تحویل دهد.
حیوانات مبتلا اغلب 2 تا 4 ساله هستند، تمایل دارند از گله عقب بمانند، دراز میکشند و در عرض چند ساعت میمیرند. بیشتر موارد در تابستان و اوایل پاییز اتفاق می‌افتد که عفونت با فاسیولا در بالاترین میزان خود قرار دارد. این بیماری در گوسفندان بالغ با تغذیه مناسب بیشتر شایع است و به نظر می رسد محدود به حیوانات آلوده به فاسیولوز باشد. تمایز بیماری سیاه گوسفند از فرم حاد فاسیولوز میتواند دشوار باشد.
در کشتارگاه مشخص‌ترین یافته؛ ضایعات درشت با کانون‌های زرد متمایل به خاکستری و نکروز در بافت کبد است. از نظر بافت شناسی، التهاب ائوزینوفیلیک وجود دارد و ضایعات نکروز انعقادی با تجمع نوتروفیل در لبه بیرونی دیده میشود.
گاهی بزرگ شدن کیسه پریکارد و تجمع مایعات در حفره صفاقی و قفسه سینه دیده میشود. معمولاً پارگی گسترده مویرگ ها در بافت زیر جلدی باعث سیاه شدن پوست میشود و به همین دلیل به این بیماری؛ بیماری سیاه گوسفند گفته میشود.
کنترل شیوع بیماری سیاه گوسفند
کنترل شیوع بیماری های کلستریدیایی از جمله بیماری سیاه گوسفند شامل رویکرد دوگانه مدیریت و درمان است. در مورد انتروتوکسمی ها، واکسیناسیون به عنوان عملکردی موفق واقع شده است. روش دیگرکنترل و مدیریت، به ویژه برای اسهال خونی بره و کزاز، تجویز آنتی سرم است. اقدامات مدیریتی برای برخی از بیماری های کلستریدیایی شامل حذف باقیمانده گله از یک مرتع خاص و کاهش تغذیه با کنسانتره است.
به طور کلی راه های پیشگیری از بیماری سیاه گوسفند عبارتند از:
- پیشگیری از ابتلای دامها به بیماری فاسیولوز یا کپلک
- خوراندن داروی ضد فاسیولوزیس به دامهای حساس
- تقویت کبد با داروی هپامارین
- دفن و معدوم کردن لاشه گوسفندان تلف شده
- افزایش ایمنی گوسفندان
- واکسیناسیون سالانه گوسفندان
از آن جا که این بیماری درمان ندارد، بهتر است از بروز این بیماری با تقویت سیستم ایمنی، بهبود عملکرد کبدی و واکسیناسیون جلوگیری کرد.
