آمونیاک در سیستم آبزی پروری یکی از معضلات جدی به شمار می رود و در واقع اصلی ترین محصول متابولیسم ترکیب های نیتروژن دار مانند پروتئین های درون بدن ماهی و همچنین محصول فرعی تجزیه باکتریایی مواد آلی نیتروژن دار در آب است. متاسفانه از آنجایی که آمونیاک سمی ترین ماده دفعی نیتروژن دار است، در صورتی که تجزیه نشود باعث مرگ و میر شدید ماهیان میشود.
افزایش سطح آمونیاک غیر یونیزه در مزارع پرورشی که امکان تعویض آب در آنها وجود ندارد یا به مقدار کم در آنها تعویض آب صورت می گیرد به وفور دیده می شود. تجمع آمونیاک خصوصا بعد از سمپاشی استخرها به دلیل کاهش جمعیت فیتوپلانکتون ها به عنوان مصرف کننده ترکیب های نیتروژن دار و همچنین بعد استفاده از آنتی بیوتیک ها به دلیل از بین بردن باکتری های تجزیه کننده ترکیبات ازته مانند نیتروزوموناس و نیتروباکترها (باکتری های دخیل در نیتریفیکاسیون) روی میدهد.
منابع تولید آمونیاک در سیستم آبزی پروری
- رسوبات کف استخرها حاوی مواد دفعی آبزیان، غذاهای مصرف نشده، اجساد آبزیان و پلانکتون ها و سایر مواد بوده که با توجه به درصد بالای مواد آلی موجود در آن ها به عنوان یکی از منابع مهم آمونیاک در استخرها مطرح می باشند.
- غذای مناسب و مقدار کافی آن می تواند در رشد آبزیان و بهبود کیفی محیط پرورشی کاملاً مؤثر باشد. توزیع غذای بیش از اندازه و عدم مصرف آن، می تواند یکی از منابع تولید آمونیوم در آب شود. بنابراین در محاسبه میزان غذای مصرفی و دقت در نیازسنجی صحیح درصد پروتئین در جیره غذائی می تواند از بروز مشکل تولید آمونیاک در استخرها جلوگیری نماید.
- در سیستم های بسته و استخرهایی با تراکم بالا، مسمومیت با آمونیاک به علت کافی نبودن جمعیت باکتری های تجزیه کننده آمونیاک و در نتیجه کاهش تبدیل های زیستی، افزایش می یابد.
تحمل ماهی نسبت به غلظت های پایین آمونیاک چگونه است؟
ماهی ها ممکن است به دو روش نسبت به تحمل مقادیر بسیار ناچیز آمونیاک آداپته شوند، یکی از این راه ها افزایش سنتز گلوتامین، ساخت گلوتامات و جذب آمونیاک است. راه دیگر خنثی کردن خاصیت سمی آمونیاک با تبدیل آن به اوره است که در گونه های دریایی مانند کوسه ها دیده میشود. علیرغم وجود چنین مکانیسم های کارآمدی، ماهی ها به ندرت توانایی تحمل غلظت های بالای آمونیاک را دارند. غلظت بالای آمونیاک موجب تلفات و بروز علائم غیر طبیعی در رفتار و بدن ماهی خواهد شد.
علائم بالینی افزایش آمونیاک در آب
آمونیاک مولکولی است که بر خلاف آمونیوم به دلیل قابلیت نفوذ پذیری بسیار بالا از طریق اپیتلیوم آبشش ماهیان جذب میشود و اثرات سمی خود را بر سیستم عصبی و دستگاه گردش خون اعمال میکند. سمیت آمونیاک به عواملی از قبیل گونه و سن ماهی، میزان آمونیاک غیر یونیزه، مدت زمان در معرض قرار گرفتن ماهی با آمونیاک، تراکم ماهی در استخر و دیگر فاکتورهای کیفی آب بستگی دارد.
علائم بالینی مسمومیت با آمونیاک عبارتند از
- تحریکات عصبی
-
خم شدن عضلات تنه
- پرخونی آبشش ها
- عدم تعادل، شنای ناموزون
- بروز استرس
- کاهش بازدهی تولید و کاهش سطح پارامترهای ایمنی
- آسیب به بافت های مختلف بدن ماهی ها مانند کلیه و آبشش
- کاهش رشد و در نهایت مرگ ماهی
مکانیسم افزایش غلظت آمونیاک در استخر پرورش ماهی
افزایش غلظت آمونیاک در آب موجب کاهش دفع آن توسط آبزیان و افزایش میزان آن در خون و بافت ماهی میشود. آمونیاک PH خون ماهی را افزایش میدهد و از انجام واکنش های آنزیمی روتین ممانعت به عمل می آورد. در نهایت آمونیاک با اختلال در نفوذپذیری غشاء سلولی، افزایش مصرف اکسیژن توسط بافت ها، تخریب آبشش و کاهش کارایی جریان خون در انتقال اکسیژن موجب تلفات میشود.
روش های حذف آمونیاک در سیستم آبزی پروری
از راهکارهای عملی بـرای کـاهش آمونیاک در استخرها، هوادهی، کاهش pH ، حذف غـذا دهی و استفاده از پودر آنتی آمونیوم اکسترا می باشد.
برای اطلاعات بیشتر آنتی آمونیوم اکسترا اینجا کلیک کنید.
برای خرید آنتی آمونیوم اکسترا اینجا کلیک کنید.
چنانچه مدیریت صحیح در استخرهای پرورشی صورت بگیرد احتمال مواجهه با غلظت کشنده آمونیاک کاهش می یابد، با این حال حذف 100 درصد آمونیاک و همچنین ثابت نگه داشتن آن در حد کمتر از آستانه آسیب رسان، بدون شک امری بسیار مشکل است.
