دامپزشکان همواره در تلاشند تا سلامت حیوانات را ارتقا دهند. یکی از زمینه های بکری که باید به منظور بهبود کیفیت زندگی حیوانات بیشتر مورد مطالعه قرار داد استرس وارده به حیوانات، ارتباط آن با سلامت جسمی و روانی آنها و البته روش های مقابله با اثرات سوء آن است.
استرس گربه به چه معناست؟
اصطلاح استرس گربه به روش های مختلف و البته به اهداف متنوعی تعریف و مورد استفاده قرار میگیرد. اما از منظر سلامت و بیماری؛ استرس گربه همان پاسخ بیمار به تغییرات درونی و بیرونی است. عوامل استرس زا نیز در واقع مجموعه رویدادهایی است که _از خارج و داخل بدن_ پاسخ سیستم تهدید مرکزی (CTRS) را تحریک میکنند و موجب استرس یا بروز پاسخ میشوند.
سیستم تهدید مرکزی در مقابل عوامل ایجاد استرس گربه سه پاسخ متمایز بروز میدهد:
- خفیف (مثبت)
اگر پاسخ به عوامل ایجاد کننده استرس گربه خفیف باشد، این پاسخ کوتاه مدت و از نظر شدت، خفیف تا متوسط خواهد بود. پاسخ خفیف به استرس گربه میتواند به توسعه مهارت های مقابله با استرس هم کمک کند و اگر محیط‌های امن و کنترل شده باشند؛ بخش مفیدی از رشد طبیعی گربه خواهند بود. این شرایط شامل موارد زیر است:
- رفتن به کلینیک دامپزشکی
- حضور در محیط جدید
- خوردن غذاهای تازه ای که قبلا تجربه نشده باشند
و
- ملاقات با سایر حیوانات
- متوسط (قابل تحمل)
اگر پاسخ به عوامل ایجاد کننده استرس گربه متوسط باشد همچنان گربه میتواند آن را کنترل کند؛ به شرطی که محیط ایمن و سرپرست حمایتگر باشد. این دسته از استرس گربه میتواند در نتیجه شرایط زیر رخ دهد:
- اسباب کشی
- سر و صدای مداوم تعمیرات
- بیماری یا آسیب بدنی
- قرار گرفتن در معرض یک بلای طبیعی مانند زلزله
- به هم ریختن شرایط جوی و امثالهم.
این دسته از استرس ها نیز مانند پاسخ های خفیف زمانی که اشترس گربه در یک محیط امن کنترل شود، به حالت عادی بازمیگردد.
- شدید (خطرناک)
در شرایط تهدید کننده و خطرناک پاسخ استرس شدید بروز میکند که میتوانند یکی از بدترین شرایط را برای سلامتی و رفاه زندگی گربه ایجاد کند. شرایطی که میتواند موجب بروز پاسخ استرس شدید/خطرناک شود عبارت است از:
- بیماری شدید یا مزمن
- رویدادهای نامطلوب اولیه زندگی مانند محرومیت از تغذیه
- جدایی از مادر در سنین کمتر از دوماه
- شرایط نامطلوب مادر در دوران بارداری
چه عواملی در پاسخ گربه به استرس تاثیر میگذارد؟
دو عامل اصلی در پاسخ به استرس در گربه ها نقش اصلی دارد:
- محیطی زندگی گربه
محیط زندگی گربه نباید به گونه ای باشد که گربه را از طبیعت خودش دور کند. بنابر این بهتر است یک سطح مناسب برای خراشیدن، ظرف خاک وخاک مناسب برای ادرار و مدفوع کردن و فضای کافی برای گشت و گذار در محیط فراهم گردد.
- خلق و خوی گربه
گربه ها رفتارهای متفاوتی دارند و بنابراین پاسخ آن ها به استرس نیز متفاوت خواهد بود. خلق و خوی گربه ترکیب ژنتیک و تجربه اولیه آنها از زندگی است. گربه هایی که در سنین کمتر از 2 ماهگی از مادر جدا میشوند معمولا مشکلات رفتاری بسیاری دارند. در برخی منابع گفته شده که گربه‌های نژاد پرشین و سیامی اجتماعی تر، بازیگوش‌تر و کنجکاوتر هستند. در میان تمام نژادها گربه‌های بنگال بیشترین میزان پرخاشگری را نسبت به سرپرستشان دارند. احتمالا رنگ نیز در خلق و خوی گربه موثر است چرا که برخی از مطالعات نشان داده‌اند گربه‌های نارنجی رفتاری تهاجمی‌تری دارند و گربه‌های تیره‌تر اجتماعی‌تر هستند. با این حال، مطالعات مختلف در این باره نتایج متناقضی نشان داده است.
گربه های خانگی با چه استرس هایی دست و پنجه نرم میکنند؟
گربه های خانگی تحت استرس های مختلفی قرار میگیرند که میتواند بر سلامت آنها تاثیر زیادی داشته باشد و باعث تغییر رفتاری آن ها گردد. برخی از این عوامل ایجاد کننده استرس گربه اغلب با آن مواجه اند عبارت است از:
- تغییرات محیطی
- محیط زندگی نامناسب
- نزاع بین گربه ها
- رابطه ضعیف با سرپرست
- نداشتن اسباب بازی مناسب
- نداشتن سطحی برای خراشیدن
- فضای محدود
- تغییر رژیم غذایی
- آوردن حیوانی جدید به خانه
- تغییرات آب و هوایی و امثالهم.
علائم استرس گربه چیست؟
استرس گربه میتواند باعث بروز علائم مختلفی بشود. معمول ترین این علامت ها عبارتند از:
- کم اشتهایی یا بی اشتهایی
- بروز علائم درگیری دستگاه ادراری
- بروز برخی از اشکال پرخاشگری
- نظافت بیش از حد خود و لیسیدن مداوم بدن
- قایم شدن و سایر موارد.
بدن گربه برای مقابله با استرس چه میکند؟
چندین سیستم فیزیولوژیکی در بدن گربه استرس را تنظیم می کنند، اما دو مکانیسم عمده و اصلی (1) محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-آدرنال (HPA) و (2) سیستم سمپاتوآدرنومدولاری هستند. این دو محور برای مقابله با استرس کوتاه مدتِ طبیعی تکامل یافته اند.
به طور خلاصه استرس گربه باعث می شود هیپوتالاموس بخش قدامی غده هیپوفیز را تحریک کند تا هورمون هایی ترشح کند که باعث ترشح کورتیزول در غدد فوق کلیوی میشود. کورتیزول بدن را برای “حالت اضطرار” آماده می کند. زمانی که سطح کورتیزول بالا برود به هیپوتالاموس سیگنال می دهد که دیگر نیازی به تحریک غده هیپوفیز برای افزایش بیشتر ترشح کورتیزول ندارد. زمانی که استرس مزمن و شدید باشد؛ کورتیزول به مدت طولانی در سطح بالایی میماند و ممکن است سیستم ایمنی را سرکوب کرده و خطر ابتلا به بیماری های مختلف را افزایش دهد.
سیستم سمپاتوآدرنومدولاری نوراپی‌نفرین را تولید میکند که هم به عنوان هورمون و هم ناقل عصبی عمل میکند. نوراپی‌نفرین به عنوان هورمون استرس باعث افزایش تپش قلب، انقباض رگ‌ها، انبساط راه‌های هوایی، افزایش قند خون و افزایش جریان خون ماهیچه‌ها و مغز شده و در واقع بدن را برای حالت فرار و گریز آماده میکند.
استرس گربه باعث بروز چه بیماری ای میشود؟
مدت ها اصطلاح سندرم اورولوژیک گربه (FUS)_صرف نظر از محل درگیری، علائم بالینی و علل بروز بیماری_برای اشاره به تمام بیماری های دستگاه ادراری تحتانی استفاده میشد. امروزه، اصطلاح بیماری دستگاه ادراری تحتانی گربه (FLUTD) مترادف سندرم اورولوژیک گربه است.
بیماری دستگاه ادراری تحتانی گربه (FLUTD) شامل موارد زیر است:
- سیستیت ایدیوپاتیک گربه (FIC)
- سنگ ادراری
- عفونت باکتریایی دستگاه ادراری (UTI)
- نئوپلازی
- ناهنجاری های آناتومیک
- مشکلات ایاتروژنیک (عوارض جانبی و مشکلات و بیماری‌هایی که در پی دارو درمانی و جراحی ایجاد میشود)
- بیماری های متابولیک
و
- مشکلات رفتاری و عصبی موثر بر دستگاه ادراری
سیستیت ایدیوپاتیک گربه (FIC) یکی از بیماری شایع در کلینیک های دامپزشکی است که متاسفانه کمتر به آن پرداخته شده. این بیماری باعث بروز علائم زیر میشود:
- سوزش ادرار
- درد هنگام ادرار کردن
- وجود خون در ادرار
- ادرار قطره ای
- قطع شدن ادرار
- قوز کردن پشت هنگام ادرار کردن
- افزایش/کاهش حجم ادرار
و
- ادرار کردن خارج از ظرف خاک
چون علائم این بیماری با سایر بیماری های فوق الذکر مشابه است، تشخیص این بیماری بر پایه شناخت و کشف عوامل استرس تاریخچه زندگی گربه و حذف سایر بیماریهاست.
اتیوپاتوژنز این بیماری شامل تعامل بین :
- عوامل استرس زای محیطی
بسیاری از مطالعات نشان داده اند که استرس گربه در ایجاد سیستیت ایدیوپاتیک نقش دارد. قرار گرفتن در معرض انواع استرس میتواند منجر به سیستیت ایدیوپاتیک و نشان دادن بیماری دستگاه ادراری تحتانی گربه شود. علاوه بر این، برخی مطالعات نشان داده‌اند که گربه‌های مبتلا به سیستیت ایدیوپاتیک نسبت به گروه کنترل سریع تر دچار ترس، اضطراب و استرس میشوند. به عنوان مثال، وقتی فردی به خانه بیاید قایم میشوند و دوست ندارند با او ارتباط برقرار کنند.
عوامل استرس زایی که زمینه را برای ابتلا به سیستیت ایدیوپاتیک فراهم میکنند عبارتند از:
- زندگی با گربه ها یا حیوانات دیگر
- محل قرارگیری نامناسب ظرف غذا و آب
- تغییر در محل زندگی و اسباب کشی و خانه تکانی
- تغییرات فصلی و ….
- سیستم عصبی غدد درون ریز
و
- مثانه است.
چه زمانی استرس گربه اهمیت دارد و باید به آن رسیدگی شود؟
استرس گربه در چندین مورد مهم است:
- زمانی که به اندازه کافی شدید یا طولانی مدت باشد
- زمانی که بیش از ظرفیت سازگاری گربه باشد
- زمانی که بر کیفیت زندگی گربه تأثیر منفی داشته باشد
زمانی که استرس گربه شدید، مزمن و خطرناک است چکار کنیم؟
اولین و مهم ترین کاری که میتوانیم انجام دهیم حمایت عاطفی گربه و ایجاد شرایط محیطی مطلوب برای اوست. بهتر است هر عاملی که باعث استرس و ناراحتی گره میشود حذف کنیم.
دومین قدم استفاده همزمان از از داروی ضد استرس است. داروی نوروکالم، داروی صد در صد طبیعی است که به عنوان محلول ضد استرس گربه عرضه شده است. این دارو با کاهش سطح هورمونهای استرس خون، فعال سازی گیرنده های مهاری گابا و محافظت از سلول های عصبی نقش بزرگی در کاهش استرس گربه ایفا میکند.
