پرکنی (feather-plucking) اختلال رفتاری شایعی است که معمولا در پرندگان خانگی و در اسارت رخ می دهد و به ندرت در طبیعت دیده می شود. در این سو رفتار پرنده در نتیجه استرس یا کسالت با منقار پرهای خود را گاز گرفته، جویده و می کند و گاها علاوه بر پرها به پوست خود نیز آسیب می زند. معمولا پرهای ناحیه گردن، سینه، پهلوها، داخل ران ها، زیر بال ها و دم بیشتر در معرض آسیب هستند. در برخی موارد پرنده تلاش می کند تمامی پرهای خود غیر از نواحی خارج از دسترس مثل قسمت سر را از بین ببرد. در صورتی که این رفتار ادامه پیدا کند، پوشش پرهای پرنده و پوست آسیب جدی می بینند. اختلال پرکنی در همه پرندگان ممکن است رخ دهد ولی در طوطی سانان خصوصا کاکادو ها و عروس هلندی از همه شایع تر است. بیش از 10 درصد طوطی های خانگی و در اسارت در مقطعی از زندگی خود این رفتار را بروز می دهند. پرکنی رفتاری غیر عادی و نشان دهنده یک مشکل بنیادین است. قبل از اینکه وخیم تر شود و آسیب جدی به پرنده وارد شود باید جلوی آن گرفته شود. مدت زمان زیادی طول می کشد تا پرها ترمیم شوند و ممکن است ظاهر پرنده هیچوقت مانند اولش نشود. پرهای جدید معمولا آسیب پذیرتر هستند و نسبت به رنگ کلی پرنده روشن تر بنظر می رسند.
علایم پرکنی در پرندگان شامل موارد زیر است:
- پرهای ژولیده، خمیده و نامنظم
- جراحات و زخم های پوستی در اثر آسیب به خود
- عفونت ثانویه در محل جراحات
- پوسته پوسته و خشک شدن پوست
- افسردگی و تغییر خلق و خو
- عفونت های پوستی
- رفتار مضطرب و عصبی
فاکتورهای متعددی در بروز و ادامه اختلال پرکنی موثرند. برای درمان و جلوگیری از این رفتار لازم است ابتدا علت اصلی شروع و ادامه این رفتار شناسایی و برطرف شود. اگر عامل برطرف نشود تبدیل به مشکلی مادام العمر می شود. هرگونه مشکل فیزیولوژیک، محیطی، تغذیه ای، روانی و… که منجر به استرس شود می تواند عامل اولیه پرکنی باشد.
- پرکنی معمولا در پرندگان جوان یا به دنبال استرس و تغییرات ایجاد می شود.
- زمانی از روز که پرنده این رفتار را انجام می دهد می تواند به پیدا کردن علت آن کمک کند. مثلا اگر شب ها شروع به پرکنی می کند می تواند نشان دهنده این باشد که زودتر از زمانی که دوست دارد مجبور به خواب می شود.
- اگر قفس یا محیطی که پرنده در آن نگهداری می شود، کوچک باشد یا هیچگونه اسباب بازی نداشته باشد، پرنده بدلیل استرس یا کسالت به این رفتار رو می آورد. از آنجایی که پرنده کار دیگری ندارد، پرکنی برایش تبدیل به نوعی سرگرمی می شود.
- کسالت، تنها ماندن طولانی و بی توجهی می تواند برای پرنده استرس زا باشد. اگر یک پرنده اجتماعی برای مدت طولانی تنها نگهداری شود ممکن است این رفتار را در خود پرورش دهد. طوطی هایی که زندگی تنها و ملال آور و رابطه انسانی محدودی دارند و یا اسباب بازی و سرگرمی در اختیارشان نیست به شدت مستعد بروز این رفتار هستند.
- حسادت یا استرس ناشی از توجه به پت یا فرزند جدید در خانه
- پرنده ها نمی توانند درد را به خوبی مدیریت کنند. اگر در قسمتی از بدنشان احساس ناراحتی کنند ممکن است درد خود را به صورت کندن پرهای آن ناحیه بروز دهند. این نوعی رفتار تخریبی است که در آن پرنده تلاش می کند با ایجاد تعمدی درد و آسیب به خود، حواس خود را به نوع دیگری از درد متمرکز کند و از مشکل اولیه منحرف کند.
- سوتغذیه که منجر به کیفیت پایین پرها و خشکی و فلسی شدن پوست می شود که پرنده را اذیت می کند.
- محیط شلوغ و پر از سر و صدا و رفت و آمد
- درگیری انگلی مثل ringworm
- محیط نامناسب مثل نور کم یا دود در هوا
- آلرژی پوستی که منجر به خارش و پرکنی می شود.
- مسمومیت با فلز های سنگین مثل سرب یا مسمومیت با سرب
- رطوبت پایین محیط که منجر به خشکی پوست و خارش و پرکنی می شود.
- عدم دسترسی به نور آفتاب و هوای تازه
- اختلالات متابولیک
- انواع بیماری های داخلی و عفونت های ویروسی، باکتریایی، قارچی و غیره
- تغییرات هورمونی
