جرب درمانیسوس گالینه (جرب قرمز طیور) یکی از مهمترین انگل های خارجی رایج گله های مرغ تخمگذار و مادر در کشور های جهان است که براساس گزارشات اپیدمیولوژیکی، بیش از 80 درصد فارم های اروپایی به آن آلوده هستند. شیوع این انگل در فارم های تخمگذار در ایران بیش از 90 درصد گزارش شده است. آلودگی با این جرب می تواند منجر به کاهش تولید، ایجاد استرس در گله، کانیبالیسم، سرکوب سیستم ایمنی، آنمی و حتی مرگ پرنده شود. این جرب در انتقال برخی از عوامل بیماری زا همچون سالمونلا موثر است بعلاوه امکان ابتلا انسان به این جرب نیزگزارش گردیده است. روش های مختلفی برای کنترل این جرب در مرغداری ها وجود دارد اما تاکنون راه حل قطعی برای مبارزه با آن شناخته نشده است. استفاده از مواد شیمیایی چون کاربامات ها، سموم ارگانوفسفره و آمیتراز برای مبارزه با درمانیسوس گالینه بسیار متداول است. مصرف مداوم این سموم سبب ایجاد مقاومت در انگل می گردد بعلاوه این سموم می توانند در مواد غذایی (گوشت و تخم مرغ) باقی بمانند و منجر به اثرات غیر مطلوب در محیط گردند. از این رو توجه به استفاده از ترکیبات گیاهی موثر با خاصیت ضد انگلی که بدون ایجاد سمیت، سریعا در محیط تجزیه می شوند، بسیار ضروری است.
مایتوفید پلاس محصول شرکت ماکیان دام پارس، داروی خوراکی صد در صد گیاهی حاوی عصاره گیاهان بابونه، آویشن ،اکالیپتوس و سیر برای مبارزه و درمان آلودگی جرب درمانیسوس گالینه (جرب قرمز) طیور است. این محصول به واسطه دارا بودن ترکیبات منحصر به فرد خود باعث دور ماندن جرب قرمز از محیط زندگی مرغ ها می شود. مواد موثره موجود در مایتوفید پلاس، خون پرنده را برای انگل خارجی غیر قابل قبول کرده از این رو در تغذیه انگل اختلال ایجاد می کند. بعلاوه ترکیبات موثره گیاهی این محصول تاثیرات مثبت قابل توجهی بر بازده عملکردی طیور گله دارند. قابل ذکر است که به دلیل وجود بعضی از مواد موثره طبیعی التهابات پوستی و زخم های حاصل از جرب نیز تسکین می یابند. نتایج آزمایشات فارمی انجام شده نشان می دهد که استفاده از این محصول باعث کاهش تعداد جرب های قرمز و تلفات ناشی از آن شده و از طرفی سبب افزایش وزن بدن، افزایش درصد تولید و بهبود کیفیت پوسته تخم مرغ ها گردیده است. همچنین میزان آمونیاک موجود در مدفوع نیز در استفاده از مایتوفید پلاس کاهش نشان می دهد.
در ادامه به بررسی مکانیسم های عملکردی ترکیبات موثر در مایتوفیدپلاس خواهیم پرداخت.
آویشن (Thymus vulgaris) آنتی اکسیدانی قوی است که کارواکرول و تیمول دو ترکیب فعال مهم آن می باشند. آویشن به واسطه ی ماده موثره ی خود خواص ضد باکتری، ضد ویروسی، آنتی اکسیدانی، ضد انگلی، ضد قارچی و حشره کشی قابل توجهی از خود نشان می دهد. اثرات کارواکرول بر علیه جرب درمانیسوس گالینه به اثبات رسیده است. همچنین اثر سمیت ترکیبی کارواکرول و تیمول نشان می دهد که ترکیب کارواکرول و تیمول خاصیت سینرژیکی داشته و دارای بالاترین اثر بخشی بر علیه جرب قرمز می باشند. کارواکرول به صورت غیر رقابتی گیرنده های نیکوتین استیل کولین در حشرات را مهار می کند. مطالعات گوناگون تایید می کند که تیمول با افزایش فعالیت لنفوسیت ها، ماکروفاژها و سلول های NK، و همچنین افزایش فاگوسیتوز و سنتز اینترفرون تاثیرات مثبتی بر سیستم ایمنی طیور دارد.
بابونه (Matricaria recutita) یکی از قدیمی ترین گیاهان دارویی شناخته شده از اعضای خانواده Asteraceae است. اجزای اصلی آن آلفابیزابولول، بیزابولول اکساید، اسپیرواترها، کامازولن و فلاونوئید می باشد، در میان فلاونوئیدها، آپیژنین یکی از مهم ترین ترکیبات موجود در بابونه است.
از قدیم الایام از بابونه در درمان زخم، اگزما، تحریکات پوستی،بیماری های باکتریایی، انگلی و دفع حشرات استفاده می شده است. امروزه اثرات ضد باکتریایی بابونه در برابر باکتری های گرم مثبت و گرم منفی، فعالیت های ضد انگلی، حشره کشی، درمان بیماری پوستی و بهبود زخم آن به خوبی اثبات شده است. از آنجا که بابونه غنی ازفلاوونوئیدها است، آنتی اکسیدان مؤثری در خنثی کردن رادیکال های آزاد اکسیژن می باشد. همانطور که می دانیم اثرات ضد التهابی، ضد باکتریایی و فعالیت آنتی اکسیدانی گزینه مناسبی برای ترمیم زخم محسوب می شوند و عصاره بابونه با دارا بودن این خواص و ترکیب اصلی آلفا بیزابولول ترمیم زخم های پوستی و اپیتلیایی شدن آن را تسریع می بخشد. شواهد نشان می دهد که عصاره بابونه سبب بهبود سریع تر زخم های پوستی نسبت به کورتیکو استرویید ها می شود. خواص ضد حشره ای این گیاه نیز اثبات شده است، برای مثال گزارشــاتی از اثرات کشــنده عصاره بابونه بر جرب پزروپتس کانیکولی و کنه ماده بالغ ریپی سفالوس آنولاتوس وجود دارد.
اوكـاليپتوس (Eucalyptus spp) يكـي ازمعروفترين گياهان دارويي است كه ازگذشته مورد توجه بوده است. اين گياه منبـع غنـي از پلي فنل ها و ترپنوئيدهاست. تركيب اصلي برگ آن اوكـاليپتول يـا سينئول می باشد. عصاره برگ اين گياه داراي خـواص ضـد التهابي، آنتي اكـسيدانی و ضد ويروسي بوده و بر طيف وسيعي از باكتري هـاي گـرم مثبـت و منفي نظير استافيلوكوكوس اورئوس، شيگلا، اشرشياكلاي، باسيلوس سـرئوس و نيـز قـارچ كانديـدا آلبيكنس فعاليت ضد ميكروبي از خود نشان می دهد. اوکالیپتوس از دیرباز یكي از خانواده هاي گياهي مورد توجه، بـه دلیل داشـتن اسانسی با اثـرات كـشندگي و دوركننـدگي حشرات بوده است. اثر دور كنندگي حشرات اكاليپتوس را به مـاده 1و8 -سينئول نسبت می دهند. ترکیبات موثره اکالیپتوس بازدارنده آنزیم استیل کولین حشرات است و خاصیت نوروتوکسیک برای حشرات دارد.
علاوه بر این اثبات شده است که افزودن اکالیپتوس در جیره غذایی طیور تاثیرات مثبتی بر افزایش ایمنی بدن آن ها دارد و استفاده از آن در جیره جوجه های گوشتی سبب کاهش جمعیت اشرشیاکلای و افزایش لاکتوباسیل های روده می شود که عامل افزایش قابلیت هضم مواد مغذی، افزایش وزن بدن جوجه ها و کاهش ضریب تبدیل مواد غذایی است.
آلیسین ترکیبی فرار حاوی گوگرد است که در سیر (Allium sativum) یافت می شود. این ماده آنتی میکروبیال و آنتی اکسیدانی طبيعي است كه از قدیم به عنوان گندزدا مورد مصرف قرار می گرفته است. آلیسین مولکولی ضعیف با عمرکوتاه است که به دلیل ماهیت آبگریز خود می تواند به سرعت از غشای سلولی عبور کند. این ماده بر طیف وسیعی از باکتری‌های گرم منفی و گرم مثبت (از جمله اشریشیاکلای، سالمونلا، استافیلوکوک، استرپتوکوک، کلبسیلا، پروتئوس، باسیلوس و کلستریدیوم)،قارچ ها (به ویژه در برابر کاندیدا آلبیکنز) انگل ها، از جمله برخی از انگل های تک یاخته ای اصلی روده و ویروس ها موثر است و مانع رشد و تکثیر آن ها می گردد. تركيبات شيميايي اصلي سير شامل مونوسولفيدها، دي سولفيدها و تري سولفيدها هستند. سير با داشتن ترکیبات سولفور دار فعالیت های حشره کشی از خود نشان داده است. درمطالعات مختلف، اثر عصاره سیر در کنترل آلودگی جرب قرمز به اثبات رسیده است. قابل ذکر است که اثرات آلیسین به دلیل واکنش شیمیایی آن، با گروه های تیول آنزیم های های وابسته به سولفیدریل از جمله الکل دهیدروژناز، تیوردوکسین ردوکتاز و RNA پلیمراز است. توانايي اتصال گروه تيوسولفونات آلیسین به گروه هاي تيول پروتین ها موجب تخريب انواع پروتئين ها و آنزيم هاي مهم میکروبی و انگلی می گردد. برای مثال سیستم تشکیل‌دهنده استیل کوآ (متشکل از استات کیناز و فسفوترانس استیل کوآ سنتتاز) را مهار می کند و قابلیت زیستی باکتری ها را کاهش می دهد. آلیسین موجود در جیره با اثر تحريكي بر روی ماکروفاژ ها، باعث افزايش سنتز نيتريك اكسايد توسط ماكروفاژها مي شود و از این طریق بر سیستم ایمنی بدن طیور اثرات مثبتی خواهد داشت.
با بررسی ترکیبات موثر موجود در مایتوفیدپلاس و مطالعه فارمی انجام شده با هدف ارزیابی اثر بخشی و ایمنی محصول، می توان گفت که این فرآورده کارایی عملکردی بالایی در درمان جرب درمانیسوس گالینه (جرب قرمز) و مشکلات ناشی از آن دارد. مایتوفید پلاس علاوه بر کاهش جرب ها و درصد تلفات، موجب افزایش تولید تخم مرغ، کاهش تخم مرغ های کثیف، کاهش آمونیاک سالن و کاهش رطوبت بستر می گردد. بدنبال دور ماندن جرب ها از بدن پرنده، کم خونی و مشکلات پوستی شدید ناشی از آن کاهش یافته و از انتقال بیماری های عفونی مانند سالمونلا، پاستورلا، کلامیدیا، آبله و نیوکاسل جلوگیری می شود. با برداشته شدن این استرس های محیطی از پرنده، گله به عملکرد و تولید بهینه خود خواهد رسید.
پروتکل درمانی مایتوفیدپلاس به شرح زیر است:
در هفته اول به میزان 1 کیلوگرم در یک تن خوراک
در هفته دوم 1.5 کیلوگرم در یک تن خوراک
هفته سوم 2 کیلوگرم در یک تن خوراک
از هفته چهارم تا هشتم به میزان 2.5 کیلوگرم در یک تن خوراک
در صورت نیاز به ادامه مصرف، به میزان 1 کیلوگرم در تن خوراک به صورت دائمی و یا به میزان 2.5 کیلوگرم در تن خوراک بطور متناوب استفاده شود.
مصرف مایتوفید پلاس تداخلی با سایر افزودنی ها و ترکیبات مورد استفاده در خوراک نداشته و هیچ گونه باقیمانده ای در تولیدات حیوان بجای نخواهد گذاشت از این رو محدودیت و منعی در مصرف این دارو وجود ندارد.
