ماهی ها و سایر آبزیان محتوای پروتئینی بالایی داشته و غنی از ترکیبات مغذی شامل ویتامین ها، مواد معدنی، اسیدهای آمینه ضروری و اسیدهای چرب می باشند از این رو مواد غذایی ارزشمندی محسوب می شوند.
با توجه به افزایش تقاضا برای این محصولات، پرورش دهندگان برای رسیدن به تولید بیشتر، ناگزیر به پرورش آبزیان در فضاهای محدود و متراکم شده اند که منجر به افزایش بار آلی شده و کیفیت آب در محیط زیست را مختل می کند و سبب عدم تعادل پارامترهای آب مانند اکسیژن محلول و pH می شود که برای سلامت ماهی بسیار مهم است. در نتیجه این شرایط سبب ایجاد استرس و ابتلای ماهی به بیماری می شود.
به منظور جلوگیری از ضررهای اقتصادی عمده ناشی از بیماری ها، از داروهای مختلفی برای درمان و پیشگیری از عفونت ها استفاده می شود. استفاده از داروهای ضد میکروبی در آبزیان می تواند منجر به سرکوب سیستم ایمنی میزبان و بروز مقاومت های دارویی در میکروارگانیسم های بیماری زا شود.
یکی از راه های حفظ سلامت آبزیان و پیشگیری از بیماری های آنها، استفاده از داروهای گیاهی است. گیاهان دارویی اثرات متنوعی بر عملکرد آبزیان دارند. این ترکیبات می توانند عملکرد رشد را تحت تاثیر قرار داده و سیستم ایمنی ماهی را تحریک کنند. علاوه بر این، استفاده از این گیاهان می‌تواند استرس اکسیداتیو ناشی از عوامل متنوع استرس‌زا را در طی پرورش ماهی کاهش دهد. به همین ترتیب، آبزیان می توانند مقاومت بیشتری در برابر پاتوژن های عفونی و عوامل استرس زای محیطی به دست آورند.
تعدیل سیستم ایمنی، افزایش مقاومت در برابر بیماری ها، فعال شدن آنزیم های گوارشی، افزایش عملکرد رشد و تحریک سیستم تولید مثل از ویژگی های افزودنی های گیاهی است که با ترکیبات فعال موجود در آنها مرتبط است.
این گیاهان سرشار از متابولیت های ثانویه و ترکیبات فیتوشیمیایی هستند که در بین این ترکیبات، آلکالوئیدها، روغنهای ضروری (فرار)، فلاونوئیدها، گلیکوزیدها، لکتینها، فنولها، کینونها، پلی فنول ها، پلی پپتیدها، پلی ساکاریدها، ساپونین ها، استروئیدها، تانن ها و ترپنوئیدها از همه مهمتر هستند. مزیت اصلی آنها منشاء طبیعی آنهاست و اغلب این گیاهان تهدیدی برای سلامت انسان، ماهی و محیط زیست نمی باشند.
تانن ها در دسته ترکیبات پلی فنلی هستند که در بسیاری از گیاهان خشکی و ماکروفیت های آبزی یافت می شوند و سبب افزایش عملکرد رشد و فاکتور های ایمنی می شوند. همچنین دارای اثرات ضد میکروبی از طریق مهار رشد میکروارگانیسم های پاتوژن و تحریک سیستم ایمنی می باشند.
تانن ها: نگاه پیشین
در گذشته محققین تانن ها را به عنوان ترکیبات ضد مغذی توصیف می کردند چرا که می توانستند با پروتئین ها، آنزیم ها و پلی مرهای کریوهیدرات ها (مانند سلولز و همی سلولز) تداخل کنند. تانن ها همچنین می توانند سبب شلاته شدن برخی مواد معدنی مانند آهن شده و ایجاد کمپلکس های نامحلول و کاهش دسترسی به این یون شوند. این ترکیبات همچنین از طریق مهار سلولاز سبب اختلال در هضم فیبرها می شوند.
رویکردی جدید به تانن
استفاده از تانن ها در مقادیرو با فرمولاسیون مناسب از لحاظ فارماکوپه و نوع تانن مناسب استفاده شده در ترکیبات تولیدی می توانند، از نفخ جلوگیری کرده و سبب افزایش نیتروژن غیر آمونیاکی و اسیدهای آمینه ضروری شود. تانن ها با پروتیئن ها کمپلکس تشکیل داده و آن ها را از تجزیه میکروبی در روده محافظت می کند. تانن ها از تشکیل رادیکال های آزاد جلوگیری کرده و سبب به دام انداختن و مهار آن ها می شود. تانن ها دارای خواص ضد میکروبی، ضد انگلی، ضد ویروسی، آنتی اکسیدانی، ضد التهابی و تنظیم کنندگی سیستم ایمنی می باشند.
فعالیت ضد میکروبی تانن ها به خوبی شناخته شده است، و مطالعات زیادی در رابطه با اثرات ضد میکروبی این ترکیبات در مقابل باکتری ها، قارچ ها و مخمرها انجام شده است. مکانیسم اثرات ضد میکروبی تانن ها شامل مهار آنزیم های خارج سلولی میکروب ها، از دسترس خارج کردن سوبستراهای لازم برای رشد میکروب ها، تاثیر مستقیم بر متابولیسم میکروب ها از طریق مهار فسفریله شدن اکسیداتیو، از دسترس خارج کردن یون ها فلزی و یا تشکیل کمپلکس با غشا سلولی باکتری ها که سبب تغییر شکل دیواره سلولی و افزایش نفوذ پذیری غشا می باشد. شواهد نشان میدهند،فعالیت ضد ویروسی تانن ها از طریق تاثیر بر مراحل مختلف تکثیر ویروسی شامل اتصال ویروس به سلول، نفوذ ویروس به درون سلول، همانندسازی و تشکیل ویروس های جدید درون سلول میزیان، انتقال پروتئبن ها و مهار آنزیم های ویروسی اعمال می شود. تانن ها به پروتئین های کپسید ویروس ها و یا آنزیم های ویروسی مورد نیاز برای همانند سازی و یا سایر پروتئین های مورد نیاز ویروسی متصل شده و آن ها را مهار می کنند.
خواص ضد انگلی تانن ها هم در مطالعات In-vivo و In-vitro نشان داده شده است. تانن ها بصورت مستقیم از طریق زیر بر سلول های انگل اثر می گذارند:
- کاهش مرحله عفونت زایی لارو و در نتیجه محافظت میزبان از هجوم انگل
- کاهش دفع تخم نماتودها توسط انگل های بالغ
- بهبود مقاومت و ایمنی میزبان در برابر نماتودها و در نتیجه کاهش تکامل سلول های تخم به لارو
فنول های طبیعی به عنوان آنتی اکسیدان های قوی و موثر شناخته می شوند. تانن ها بدلیل وزن مولکولی نسبتا بالا نسبت به سایر ترکیبات فنولی ساده فعالیت آنتی اکسیدانی قوی تری داشته از این رو در صنایع غذایی و داروسازی کاربرد فراوانی دارند و جهت پیشگیری از استرس های اکسیداتیو استفاده می شوند. تانن ها بدلیل دارا بودن گروه های هیدروکسیل فراوان سبب محافظت سایر آنتی اکسیدان ها و همچنین محافظت پروتئین ها، کربوهیدرات ها و لیپیدها از آسیب های اکسیداتیو در طول فرآیند هضم در دستگاه گوارش می شوند.
تانن ها همچنین با مهار واسطه های پیش التهابی مانند برخی سایتوکاین ها، نیتریک اکساید سنتاز (iNOS)، سیکلواکسیژناز (COX) و بدام انداختن رادیکال های آزاد از ایجاد پاسخ های التهابی جلوگیری می کنند.
مکانیسم اثرات محرک رشدی تانن ها در حیوانات تک معده ای نسبت به نشخوارکنندگان کمتر شناخته شده است. در واقع دستیابی به اثرات محرک رشدی تانن ها به ایجاد تعادل بین مصرف خوراک و جذب بالاتر اسیدهای آمینه در روده و در نهایت عملکرد بالاتر با مصرف پروتیین خام کمتر وابسته است.
در مطالعه ای اثر تانن بر عملکرد رشد و سلامت روده در ماهی (Lateolabrax japonicus) بررسی شد. مشخص شد که استفاده از تانن در جیره ماهی ها، تاثیر منفی بر عملکرد رشد و هیستومورفولوژی روده نداشته اما می تواند ساختار جمعیت میکروبی روده را به سمت تنوع بیشتر تغییر دهد، و با کاهش فراوانی باکتری های بیماری زا سبب کاهش میزان LPS و افزایش تعداد باکتری های مفید روده ماهی شود.
در مطالعه دیگری، اثر تانن به عنوان یک روش جدید، ارزان و قابل قبول برای حذف کادمیوم از سس ماهی مورد بررسی قرار گرفت. محصول سس ماهی حاوی مقادیر خاصی از فلزات سنگین از جمله کادمیوم است، که می تواند به میزان غلظت های خطرناک نیز وجود داشته باشد. در این مطالعه تانن به عنوان یک افزودنی غذایی تایید شده در ژاپن، به میزان 0.1% (w/v) به سس ماهی افزوده شد و رسوب حاصل متعاقبا حذف شد که در نهایت سبب کاهش 13 برابری غلظت کادمیوم در سس ماهی به شد. اجزای شیمیایی، مانند اسیدهای آمینه آزاد موجود در سس ماهی و اثرات مفید سس ماهی پس از افزودن تانن حفظ شد.
از این رو با توجه به اینکه اثرات ضدانگلی، ضد میکروبی، آنتی اکسیدانی و ضد التهابی تانن توسط مطالعات مختلف به خوبی بررسی و اثبات شده است، این ترکیبات به عنوان جایگزین های مناسب و ارزشمندی برای آنتی بیوتیک های محرک رشد در پرورش دام، طیور و آبزیان در نظر گرفته می شوند.
کوکسی فیت
کوکسی فیت داروی گیاهی فرموله شده بر پایه ترکیبات موثره گیاهان آرتمیزیا آنوآ (درمنه خزری)، جفت بلوط و سیر می باشد که در پیشگیری و درمان عفونت های انگلی و باکتریایی روده در آبزیان موثر است.
مجموع این ترکیبات موثره گیاهی در فرمولاسیون کوکسی فیت به گونه ای است که به صورت سینرژیک با یکدیگر عمل کرده تا بالاترین کارآیی را در پیشگیری و درمان عفونت های باکتریایی و انگلی در آبزیان داشته باشند. کوکسی فیت با جلوگیری از بروز عفونت های گوارشی و بهبود محیط روده سبب بهبود هضم و جذب مواد مغذی و در نتیجه بهبود ضریب تبدیل خوراک (FCR) در آبزیان می شود.
برای اطلاعات بیشتر ضد کوکسیدیوز کوکسی فیت اینجا را کلیک کنید و برای خرید محصول از این قسمت اقدام کنید.
