پروبیوتیک ها
با منع استفاده از محرک های رشد آنتی بیوتیکی در خوراک دام و طیور در سال 2006 توسط اتحادیه اروپا ، پروبیوتیك ها از مهمترین افزودنی های خوراکی بوده اند که بصورت قابل توجهی توانسته اند خلاء استفاده از آنتی بیوتیك ها را پر کنند. متچنیکوف دانشمند روسی و برنده جایزه نوبل ، اولین فردی بود که بیش از یك قرن پیش فواید سلامتی پروبیوتیك های تولید کننده اسید لاکتیك را توضیح داد. بر اساس اعلام سازمان بهداشت جهانی (WHO) و سازمان خواربار جهانی (FAO) در سال2001، پروبیوتیك ها “میکروارگانیسم های زنده ای هستند که هنگامی که در مقادیر کافی استفاده می شوند، برای میزبان سودمند بوده و سلامتی را به ارمغان می آورند”.واژه پروبیوتیك از دو کلمه یونانی «پرو» و «بیوتیك» به معنای «برای زندگی» گرفته شده است و در تضاد با واژه آنتی بیوتیك به معنای «ضدحیات» می باشد. پروبیوتیك ها عبارت اند از بافت های زنده میکروبی غیر بیماریزا که به خوراک و در مواردی به آب آشامیدنی اضافه می شوند. پروبیوتیك ها از طریق تولید برخی مواد مغذی، آنزیم ها و یا ترکیبات ضدباکتریایی، برای میزبان سودمند هستند. میکروارگانیسم های نامطلوب، با استفاده از باکتری های اسید لاکتیك، مخمر های زنده یا اسپورهای باسیلوس سرکوب می شوند و در نتیجه تعادل طبیعی در روده یا شکمبه ایجاد می شود. میکروارگانیسم های سودمند با استفاده از مکانیسم هایی از قبیل رقابت برای مواد غذایی، تولید اسید چرب فرار، رقابت برای جایگاه های اتصال در اپیتلیوم روده و تحریك سیستم ایمنی، سبب کنترل جمعیت باکتری های بیماریزا می شوند. فلورمیکروبی روده می تواند با تولید گروهی از ویتامین ها، به بهبود ساختار اپیتلیوم روده و افزایش تراکم پرزها کمك کند و بنابراین ظرفیت جذبی مواد مغذی و بازده تولید حیوان افزایش می یابد. سالمونلا ، کمپیلوباکتر و لیستریا از عوامل بیماریزایی هستند که خسارت ناشی از عفونت آنها در انسان که در نتیجه ی مصرف فرآورده های طیور آلوده ایجاد می گردد، بسیار زیاد بوده و در سال 1997 در آمریکا سبب 1500 مورد مرگ و 5 میلیون بیماری گردیده است. درمان عوارض روده ای با استفاده از پروبیوتیك ها امروزه امری ثابت شده است که علت آن احتمالاً ناشی از رقابت با عوامل بیماریزای روده، ترشح ترکیبات ضد باکتریایی و تغییر و بهبود سیستم ایمنی بافت روده می باشد. همچنین با مصرف پروبیوتیك ها، غلظت کلسترول پلاسما و زرده تخم مرغ کاهش می یابد. اثرات مثبت استفاده از پروبیوتیك ها در درمان عوارض ویروس نیز اخیراً گزارش شده است. بطور خلاصه می توان گفت که از میان افزودنی های غذایی، پروبیوتیك ها با دارا بودن قابلیت پیشگیری و درمان جزء مفیدترین ترکیبات برای پرورش گله های سالم تر می باشند.
پری بیوتیک ها
پری بیوتیك ها یا پره بیوتیك ها عبارتند از کربوهیدرات های غیرقابل هضمی که با تحریك انتخابی رشد و یا فعالیت یك یا تعدادی از باکتری ها در بخش زیادی از دستگاه گوارش، بر میزبان اثر مطلوبی بجا می گذارند. پری بیوتیك ها، اجزای غذایی هستند که توسط میزبان هضم نمی شوند و یا به مقدار کمی استفاده و سوخت و ساز می شوند، لذا می توانند با عبور از قسمت های بالایی دستگاه گوارش، به فلور روده بزرگ برسند و به عنوان پیش ماده ای برای یك یا تعداد بیشتری از گونه های باکتریایی مفید به کار روند. سرانجام اینکه با تغییر سودمند فلور میکروبی دستگاه گوارش، در بهبود سلامت میزبان مؤثر می باشند. در واقع، تنها ترکیبات غذایی غیرقابل هضم و قابل تخمیر، پری بیوتیك ها هستند. اغلب پری بیوتیك ها، کربوهیدرات هایی هستند که توسط آنزیم های بدن حیوان قابل هضم نیستد و بنابراین به عنوان یك بستر قابل تخمیر برای میکروبیوتا روده عمل می کنند. پری بیوتیك ها موجب تاثیر مثبت در فلور روده با تکثیر میکروارگانیسم های خوب در دستگاه روده ای مانند لاکتوباسیل و بیفیدوباکتریوم ها می شوند. بسیاری از این کربوهیدرات ها زنجیره های کوچکی از مونوساکاریدها هستند که به عنوان اولیگوساکاریدها شناخته می شوند. واژه پری بیوتیك به هیدرات های کربن غیرقابل هضم محدود می شود. اثر ویژه آن ها بر روی سلامتی و تندرستی میزبان تقریباً مشابه با پروبیوتیك ها می باشد و از طریق تحریك میکروارگانیسم های مفید دستگاه گوارش عمل می نمایند. مصرف پری بیوتیك ها در جیره ممکن است افزایش وزن، نسبت ضریب تبدیل غذایی، سلامت حیوان و سیستم دفاعی میزبان را بهبود دهد. پری بیوتیك ها می توانند انرژی و سایر مواد مغذی مورد نیاز مخاط روده و پیش ماده تخمیر باکتری های روده کور جهت تولید ویتامین ها و آنتی اکسیدان های ضروری برای میزبان را فراهم کنند. پژوهشگران در سال 2002 به این نتیجه رسیدند که پری بیوتیك ها به طور انتخابی، با افزایش رشد و فعالیت لاکتوباسیل ها و بیفیدوباکترها (باکتری های مفید روده) و کاهش رشد و فعالیت باکتری های مضر، باعث بهبود سلامت میزبان می شوند. مصرف اولیگوساکاریدها می تواند فعالیت ماکروفاژها را در دستگاه گوارش تحریك کند.
سین بیوتیک
ترکیب پروبیوتیك و پری بیوتیك، سین بیوتیك نامیده می شود. این ترکیب می تواند بقاء (ثبات و تعادل) میکروارگانیسم های پروبیوتیك را بهبود بخشد، زیرا این میکروارگانیسم ها قادرند از پری بیوتیك ها به عنوان پیش ماده ای برای تخمیر استفاده کنند. پژوهشگران در سال 2001 سین بیوتیك ها را به عنوان فرآورده های تولید شده از تخمیر، تعریف نمودند. از آنجا که سین بیوتیك، مخلوطی از پروبیوتیك و پری بیوتیك است، هنگامی که انتخاب مناسب فرآورده ها صورت گیرد، پری بیوتیك ها تخمیر خواهند شد و این تخمیر می تواند به تولید اسیدهای چرب کوتاه زنجیر منجر شود. کاربرد همزمان باکتری های پروبیوتیك و دیواره سلولی مخمر پری بیوتیك منجر به اثرات سینرژیك در دستگاه گوارش حیوان می شود. مخلوط فروکتواولیگوساکارید و بیفیدوباکتریاها، و لاکتیتول و لاکتوباسیل ها نمونه هایی از سین بیوتیك ها می باشند. محققین مخلوطی از فروکتواولیگوساکارید و فلور حذف رقابتی را جهت کاهش استقرار سالمونلا در جوجه استفاده نمودند و مشاهده کردند که این مخلوط، در جلوگیری و کاهش استقرار سالمونلا مؤثرتر از مصرف جداگانه فروکتواولیگوساکارید و فلور حذف رقابتی می باشد. نتایجی چون کاهشpH، جلوگیری از عفونت سالمونلا، بهبود جمعیت میکروبی دستگاه گوارش، افزایش وزن روزانه و افزایش وزن نهایی را نیز می توان در هنگام استفاده از سین بیوتیک ها مشاهده نمود. در مطالعه ای استفاده از سین بیوتیك بیومین در جیره جوجه گوشتی باعث بهبود صفات عملکردی گردید. افزودن مکمل های خوراکی مانند پروبیوتیک ها، پربیوتیک ها و سین بیوتیک ها به جیره جوجه های گوشتی، بخصوص در شرایط فعلی که استفاده از مکمل های آنتی بیوتیکی به دلیل احتمال ایجاد مقاومت باکتریایی و همچنین باقی ماندن بقایای آن ها در محصولات دام و طیور ممنوع گردیده است می توانند در بهبود سلامتی و قابلیت هضم و دسترسی مواد مغذی در پرنده نقش موثری داشته باشند و با تحریك انتخابی رشد و فعالسازی متابولیسم یك یا تعداد محدودی از باکتری های بهبود دهنده سلامتی سبب افزایش عملکرد میزبان شوند. در یک بررسی مهری و همکاران (1392) نتیجه گیری کردند که استفاده از 1 و 5/1 گرم سین بیوتیك در هر کیلوگرم جیره غذایی جوجه های گوشتی می تواند باعث بهبود عملکرد رشد، پاسخ های ایمنی و کاهش کلسترول خون گردد. کاکه باوه و همکاران (1393) به این نتیجه رسیدند که استفاده از سین بیوتیك موجب بهبود عملکرد و افزایش جمعیت لاکتوباسیل ها در دستگاه گوارش جوجه های گوشتی می شود. استفاده روز افزون از سین بیوتیک ها و تنوع این محصولات در بازار، ضرورت انجام پژوهش به منظور ارزیابی تاثیر افزودن این ترکیبات به جیره غذایی جوجه های گوشتی بر عملکرد و خصوصیات لاشه را ایجاب می کرد. لذا این تحقیق با هدف بررسی اثرات افزودن سین بیوفیت پی محصول شرکت ماکیان دام پارس بر صفات عملکردی و درصد قطعات لاشه جوجه های گوشتی انجام شد.
سین بیوفیت پی
سین بیوفیت پی محصول ماکیان دام پارس یک افزودنی خوراکی متشکل از پروبیوتیک ها، پری بیوتیک و عصاره گیاه شیرین بیان است که به بهبود عملکرد دستگاه گوارش و درنتیجه بهبود عملکرد گله به ویژه در شرایط استرس کمک می کند. پروبیوتیک های بکار رفته در این محصول شامل لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس، لاکتوباسیلوس کازئی، بیفیدوباکتریوم بیفیدوم و انتروکوکوس فاسیوم بوده که همگی با تمرکز بر بازسازی و بهبود فلور میکروبی اختصاصی طیور انتخاب شده اند. حضور این باکتری ها در کانت بالا cfu/kg)1011x1) به همراه پری بیوتیک اختصاصیشان، دکستران اولیگوساکارید موجب افزایش تکثیر و بهبود عملکرد آن ها در محیط روده می شود. در کنار این ترکیب سین بیوتیک، عصاره گیاه شیرین بیان بکار رفته است که دارای خاصیت آنتی اکسیدانی بوده و سبب کاهش استرس های اکسیداتیو حاصل از عوامل فیزیکی و شیمیایی و همچنین از طریق افزایش ترشح موکوس و فعالیت ضد پپسین خود سبب پیشگیری و بهبود زخم های گوارشی می گردد.
مطالعه فارمی
این آزمایش در واحد سپهرغرب در سطح سالن های یك (گروه آزمایشی) و چهار (گروه شاهد) شرکت اروم چکاوک اجرا گردید. سالن یك (گروه آزمایشی) با تراکم 20 قطعه در هر مترمربع و چهار (گروه شاهد) با تراکم 16 قطعه در هر مترمربع و از لاین آرین جوجه ریزی صورت پذیرفت. جیره غذایی براساس توصیه راهنمای پرورش آرین بر پایه ذرت و سویا تنظیم شد. دسترسی به آب و غذا برای تمامی جوجه ها آزاد بود. اجزاء و ترکیب شیمیایی جیره ها در گروه های آزمایشی یکسان بود و تیمارهای آزمایشی فقط از نظر افزودن سین بیوفیت پی به جیره متفاوت بودند. گروه شاهد از اول تا آخر دوره با جیره بدون افزودنی پرورش داده شدند. گروه آزمایشی دیگر با جیره حاوی سین بیوفیت پی تا آخر دوره تغذیه شدند. برنامه های بهداشتی براساس مقررات شرکت اروم چکاوک انجام شد. از پوشال چوب به عنوان بستر و نوردهی دائمی استفاده گردید. در طول اجرای طرح، دان مصرفی و وزن جوجه ها بطور هفتگی اندازه گیری شده و تعداد، سن و وزن تلفات ثبت گردید. در پایان دوره از هر تکرار هر تیمار دو قطعه جوجه (یك خروس و یك مرغ) به تصادف انتخاب گردید بطوری که وزن آنها نزدیك به میانگین تیمار باشد. وزن زنده جوجه ها اندازه گیری شده و پس از وزن کشی ذبح شدند و پس از پوست کنی و تخلیه امعاء و احشاء مجددا توزین و راندمان لاشه از تقسیم وزن لاشه به وزن زنده محاسبه گردید. قطعات لاشه شامل: ران، سینه، بال ها، گردن و پشت تفکیك و توزین گردیده و درصد آنها نسبت به وزن زنده و وزن لاشه محاسبه گردید. امعاء و احشاء خوراکی شامل: قلب، جگر و سنگدان توزین و درصد آنها نسبت به وزن لاشه تعیین گردید.
جمع بندی
به استناد نتایج گرفته شده در این تحقیق، علیرغم جوجه ریزی از لاین آرین (دارای عملکرد پائین تر) و با تراکم بیشتر که سبب عدم دسترسی کافی به آب و دان می گردد، افزودن سین بیوفیت پی به جیره تاثیر مثبت بر صفت وزن داشته است. همچنین افزودن سین بیوفیت پی به جیره باعث کاهش دان مصرفی، کاهش ضریب تبدیل غذایی و افزایش شاخص تولید شده است. استفاده از سین بیوفیت پی در این بررسی منجر به کاهش درصد تلفات شده است. به طور کلی نتایج این پژوهش نشان می دهد که افزودن سین بیوفیت پی به دان مصرفی سبب بهبود صفات عملکردی تولید گردیده است به طوری که باعث افزایش وزن 42 روزگی، کاهش دان مصرفی، کاهش درصد تلفات، کاهش ضریب تبدیل غذایی و افزایش شاخص تولید شده است. همچنین در مورد صفات لاشه، افزودن سین بیوفیت پی، کاهش درصد چربی حفره بطنی و افزایش درصد سینه به وزن لاشه را سبب می شود. چربی حفره بطنی به عنوان یك صفت منفی شناخته می شود زیرا با افزایش درصد چربی حفره بطنی ضریب تبدیل غذایی به شدت زیاد می شود یعنی حیوان مواد مغذی بیشتری را مصرف می کند ولی افزایش وزن چندانی ندارد در نتیجه هزینه تغذیه افزایش یافته و در نهایت سودآوری واحد کاهش می یابد. در صورتی که گوشت حاصل از کشتار بصورت قطعه بندی شده به فروش خواهد رسید، می توان با استفاده از سین بیوفیت پی ، درصد سینه به وزن لاشه را افزایش داد. در مقایسه اقتصادی نیز افزودن سین بیوفیت پی، هرچند افزایش قیمت هرکیلوگرم دان مصرفی را در پی دارد ولی با کاهش ضریب تبدیل و درصد تلفات سبب افزایش درآمد حاصل از پرورش جوجه گوشتی می گردد و بنابراین استفاده از آن توصیه می شود.
